Wordt de Duitse Synodale Weg wel goed begrepen? Maria Boxberg vindt van niet. Ze is geestelijke begeleider van het proces.

De deelnemers van de Synodale Weg Duitsland bereiden zich voor op de vijfde en laatste plenaire bijeenkomst van 9 tot 11 maart. Dit proces is niet zonder kritiek gebleven. De paus maakte een vergelijking met de Duitse Evangelische Kerk, een Kerk bestaande uit onafhankelijke deelkerken, en waarschuwde voor de gevaren van afscheiding. 

Bisschoppen die meer naar de gelovigen van hun gemeenschap gaan luisteren

Is deze angst terecht? Maria Boxberg is geestelijk begeleider van het proces. Ze vertelt over de Duitse Synodale weg en hoe deze afwijkt van de beeldvorming daarover in de media en in Rome. 

De werkelijkheid is genuanceerder

“De Synodale Weg gaat in de media vaak over de controversiële inhoudelijke thema’s, zoals seksuele moraal, celibaat, vrouwelijke priesters. Er wordt dan gesproken van ‘conservatieve’ tegenover ‘progressieve’ stellingnames. Natuurlijk zijn deze stellingnames nog steeds aanwezig. Er zijn er die vragen of de paus de regels kan versoepelen, om aan te kunnen sluiten bij de hedendaagse realiteit. Anderen vinden juist dat de regels strenger moeten worden toegepast. Maar de werkelijkheid is veel genuanceerder, maar daarvoor is in de media geen ruimte.”

“Waar nauwelijks over bericht wordt, is dat door de Synodale Weg de tegenstelling conservatief-progressief in de Kerk minder belangrijk wordt. Wat in dit proces voorop staat is de machtsstructuur binnen de Duitse Kerk, één van de directe aanleidingen voor het misbruikschandaal. Als gevolg daarvan heeft de bisschoppenconferentie leken gevraagd te helpen om de tekenen van de tijd te zien en daarin de uitnodiging van de Geest te lezen voor de Kerk van vandaag. Centraal staat: bisschoppen die meer naar de gelovigen van hun gemeenschap gaan luisteren.”

Duitse Synodale Weg relativeert idealen

“Het feit dat leken aan de Synodale Weg deelnemen betekent ook een opening voor de grotere diversiteit aan achtergronden van de deelnemers. Dit leidt tot een relativering van de idealen die achter huidige regels schuilgaan, zoals bijvoorbeeld opvattingen over seksuele geaardheid. Dat is belangrijk. In het verleden werd vaak te veel werd vastgehouden aan idealen als een perfect plaatje waarnaar gestreefd diende te worden. Over situaties die hier niet aan voldeden werd uit voorzorg gezwegen. Dat had tot gevolg dat sommige gelovigen, die de Kerk mede gestalte geven, een stuk van zichzelf moesten verbergen.”

Het gaat hier dus niet zozeer om een tegenstelling, maar om zich gehoord weten

“Het gaat in de Synodale Weg niet zozeer om wij-zij, progressief-conservatief, maar om samen een weg vinden door met elkaar te praten en elkaar te verstaan. Hierdoor ontstaat een andere splitsing: zij die op een constructieve manier meedoen aan de Weg en zij die dat (onbewust) niet doen. Beide groepen zien we zowel bij de ‘progressieven’ als bij de ‘conservatieven’. Hierover lees je in de media nauwelijks.”

Teleurstelling bij LHBTI’ers

“Neem bijvoorbeeld de dialoog rond de seksuele moraal. Een document daarover werd niet aangenomen, omdat het niet een twee-derde van de stemmen van de bisschoppen haalde (wel stemde 60 procent van de bisschoppen en 82 procent van het totaal aantal deelnemers vóór). Dit kan uitgelegd worden als een tegenslag voor LHBTI’ers. Maar voor de LHBTI-gemeenschap was het heikele punt vooral de constatering dat sommige bisschoppen tegenstemden zonder met hen gepraat of naar hen geluisterd te hebben. Terwijl een speciale bijeenkomst voor alle bisschoppen was georganiseerd om vragen te stellen, zodat ze tot een overwogen beslissing konden komen. Slechts 6 van de 69 bisschoppen waren daar aanwezig. Het gaat hier dus niet zozeer om de tegenstelling conservatief vs. progressief, maar om zich gehoord weten.

“De media geven de Synodale Weg niet altijd goed weer, maar ook Rome heeft niet altijd begrip voor de situatie. De deelname van de leken in het onderscheidingsproces wordt gezien als afbrokkeling van macht. Rome zegt dat de bisschoppen moeten vechten voor hun macht. Sommige bisschoppen antwoorden daarop door te zeggen: ‘Wij hebben geen autoriteit als de gelovigen ons hun vertrouwen niet geven’. Het proces komt hun autoriteit eerder ten goede. Door openlijk over veel onderwerpen te spreken kan het beschaamde vertrouwen herwonnen worden.”

Volgt een schisma?

“Ook is er angst dat de Duitse Synodale Weg invloed zal hebben op andere landen, of dat er een schisma zal ontstaan. De deelnemers zijn daar niet op uit. Ze houden van de Kerk, anders hadden ze haar al eerder verlaten. Het gaat hen er niet om invloed uit te oefenen op de Kerk in andere landen. Ze willen slechts laten zien wat lokale kerken nodig hebben om gelovigen bij te staan en te bemoedigen. In de discussie over de rol van de vrouw en de mogelijkheid om priestertaken uit te kunnen voeren zei een vrouw bijvoorbeeld: ‘Ik wil enkel de mis vieren met de mensen om me heen, ik hoef geen parochiepriester te zijn van een grote parochie’.”

Naar elkaar luisteren en in elkaars woord ook een antwoord willen horen

“Een gerelateerde en steeds terugkerende vraag is of de Synodale weg een geestelijk proces is. De realiteit is anders dan in de tijd van Ignatius en het onderscheidingsproces van het tiental jezuïeten indertijd. Zij hadden dagelijks ontmoetingen met een eucharistieviering, gedurende drie maanden. De Synodale Weg heeft minstens 230 deelnemers die elkaar twee maal per jaar ontmoeten. Daarnaast weten ze zich omringd door journalisten, experts en toeschouwers. Bovendien is niet iedere deelnemer bekend met de gang van een geestelijk onderscheidingsproces. Het is anders dan het bekende. Het is geen democratie of parlementsdebat, geen links of rechts. Het is constructief en destructief. Naar elkaar luisteren en in elkaars woord ook een antwoord willen horen – of daar niet voor open staan.”

Het risico verkeerd verstaan te worden

“We leren. Soms wordt duidelijk hoe moeilijk het is om de juiste woorden te vinden in een dialoog tussen mensen met verschillende achtergronden. Een ander onbewust beledigen ligt op de loer. Dit willen vermijden kan leiden tot een zwijgen uit angst voor zo’n belediging. We accepteerden dat spreken het risico met zich meebrengt door de ander verkeerd verstaan te worden. ‘We moeten elkaar leren kennen en hiermee leren omgaan.’ Dat is wat mensen in de Synodale Weg in Duitsland op het spel zetten om er samen uit te komen, om samen de Kerk gestalte te geven, in Duitsland.”

Foto: © Synodaler Weg/Maximilian von Lachne