Steeds meer mensen bezoeken een abdij. Steeds minder mensen willen er leven. Wat zoeken mensen in abdijen? 

Het streven naar volmaaktheid dat aan de basis lag van het ontstaan van monastiek leven is zeker aantrekkelijk. Als gewone gelovige vind je in abdijen een maat van geloof die de jouwe overtreft: 24/7, zoals dat tegenwoordig wordt gezegd, beschikbaar voor God. Monniken zijn altijd ‘aan’. Vroeg in de morgen begint de dag van gemeenschappelijk gebed, stilte blijft de daaropvolgende dag vergezellen. Soberheid kenmerkt de inrichting van het leven, ruimtelijk, maar ook aan tafel heerst eenvoud. De kleding onderstreept de toewijding, in het koor nog eens te meer door het witte overkleed. Ik ben hier voor God.

Ik kwam als gast en gij hebt Mij opgenomen

Gastvrijheid is altijd een wezenlijk onderdeel geweest van monastiek leven. In de regel voor monniken van Benedictus wordt beschreven ‘hoe men de gasten moet ontvangen’: “Alle gasten die aankomen moeten worden ontvangen als Christus zelf, want Hij zal eens zeggen: <Ik kwam als gast en gij hebt Mij opgenomen>. Aan ieder wordt de eer bewezen die men hem verschuldigd is…” (Regel, hoofdstuk 53). Ons valt het contrast op met de protesten tegen AZC’s (asielzoekerscentra), waar streven naar volmaaktheid heel anders wordt verstaan.

Psalmen

Eenmaal binnen, worden gasten ingeleid in de eigenheid van het monastiek gebed. Zij worden verondersteld deel te nemen aan de gebedsdiensten, waar de psalmen de hoofdrol spelen. “Het stil gesprek met de Heer is weggelegd voor wie Hem vrezen: zo wijdt Hij hen in zijn verbond in” (Psalm 25). Het verlangen om binnen te mogen komen in de heiligheid van de monniken motiveert de gast om de grote woorden uit de psalmen tot zich te nemen en te verwerken. Het getijdengebed tilt de gelovige naar een hoger niveau en intense ervaring van het innerlijk leven.

“Wat buigt ge u neer, mijn ziel, wat zijt ge ontrust in mij?” (Psalm 43). Emoties worden niet geschuwd in de gebeden. God wordt een gesprekspartner bij wie de gast zijn hart uitstort. Vaak gaat het over slecht behandeld zijn, onrechtvaardigheid die soms aan God zelf verweten wordt. Maar de boventoon voert toch de toewending naar God in het besef van Hem afhankelijk te zijn. “Wijs dan, Heer, mij uw weg, dat ik wandelen mag in uw waarheid” (Psalm 86). “U zoekt mijn hart – U hangt het aan. Uw hand zal mij vast blijven houden” (Psalm 63). Het resultaat is groots: “Zij ontmoeten elkander, genade en waarheid, gerechtigheid en vrede – zij kussen elkaar” (Psalm 85). “Onze ziel, als een vogel, kwam vrij uit de vogelaarsstrik: de strik brak – en wij, wij ontkwamen” (Psalm 124).

Diepten van de ziel

Tijdens de maaltijden in stilte groeit de ervaring verder. De gast raakt aan de diepten van de ziel die tot nu onontgonnen terrein waren. Een diepere werkelijkheid openbaart zich, vaak is de ziel ontroerd. Hoe zouden die monniken dat nu ervaren, vraagt de gast zich af denkend: die zijn dat stadium natuurlijk allang voorbij. Wie het monastiek leven meer van binnen kent, weet echter dat ideaal en werkelijkheid weerbarstige partners blijven. 24/7 blijft de mens onvolmaakt – ook de monnik.

Eenmaal thuis blijven vragen hem vergezellen: wat is er met mij gebeurd in dat klooster?

Inmiddels wordt steeds duidelijker dat monastiek leven door steeds minder mensen als levensstaat gekozen wordt. Kloosters worden te groot en als bedrijf te veeleisend voor de slinkende gemeenschappen. Is deze vorm van leven uit de tijd? Voorzichtig wordt de vraag gesteld en de gast die zich aan dit leven optrok schrikt: het zal toch niet voorbij zijn met mijn abdijvreugde? Eenmaal thuis blijven vragen hem vergezellen: wat is er met mij gebeurd in dat klooster? Wat was daar wel mogelijk en ‘in de wereld’ niet? Waarom sluiten ze kloosters?

Men zegt wel: ‘Gods wegen zijn ondoorgrondelijk’. Wij weten niet hoe God zich een weg baant door het menselijk bedrijf. Zoveel is zeker: mensen blijven zoeken naar ervaringen zoals die in het klooster. Of de interesse in deze levensvorm die media soms suggereren de diepte kan peilen van de ervaring die er wordt opgedaan, blijft vooralsnog een vraag. Hoe vinden wij God? Het is en blijft zoeken, 24/7.

Foto door Ivan Samkov