Waarom werd een martelwerktuig het symbool van een wereldgodsdienst? Enkele kanttekeningen van Jan Stuyt SJ.

Een jaar of twintig geleden maakte ik een treinreis door China. Ik kwam in gesprek met een jong echtpaar dat maar al te graag met een buitenlander wilde praten en Engels oefenen. In zo’n situatie probeer ik het gesprek te brengen op kerk en christendom, omdat ik nieuwsgierig ben wat daarvan bestaat in China, hoe bekend het is en of men er over durft te praten.

Kruisteken

Het onderwerp sloeg niet meteen aan. Het woord christendom kenden ze niet, katholiek al helemaal niet, kerk of christenen werkte evenmin. Toen maakte ik met mijn rechterduim het teken van het kruis op de rug van mijn linkerhand. “O, mensen van het kruis”, riepen ze toen, “Natuurlijk, mensen van het kruis, dat kennen we. Wij zijn zelf mensen van het kruis.”

“O, mensen van het kruis”, riepen ze, “Wij zijn zelf mensen van het kruis.”

In Antiochië heetten ze mensen van de Weg, in Maastricht zijn het katholieken, op de Veluwe zijn ze reformatorisch en in China heten ze mensen van het Kruis. Wát een naam; het kan niet beter.

Menselijke kant

Het houten kruis is eigenlijk een martelwerktuig om slaven ter dood te brengen. Voor gelovigen is het een teken van Christus die lijdt én van zijn liefde en trouw door de dood heen. In de vroege christelijke kunst zie je zelden een lijdende Christus, dat raakt pas in zwang nadat Franciscus van Assisi in de 13e eeuw de menselijke kant van Jezus benadrukte. De kerststal, de kruisweg en het kruisbeeld met een uitgemergelde Jezus komen uit dezelfde tijd.

Op veel oude afbeeldingen van het kruis is de lijdende Jezus niet afgebeeld, maar wel een triomferende Christus die de dood overwonnen heeft. Die overwinning vieren wij in onze zondagse samenkomsten. Net als het boeddhisme weet het christendom dat lijden bestaat en dat het een hele opgave is om met lijden om te gaan. Dat onderscheidt een godsdienst van wereldformaat van instant lichtgewicht spiritualiteit.

Kruisje dragen

Het Chinese echtpaar kwam uit de noordoostelijke hoek van China waar lutheranen uit Noorwegen een missie hadden vóór de Tweede Wereldoorlog. Zouden ze in China een kruisje mogen dragen als ze naar hun werk gaan? In sommige Europese landen mag dat niet als je in overheidsdienst bent. Twee werknemers uit Engeland procederen dit najaar over het recht om een kruisje te dragen bij het Hof van de Mensenrechten in Straatsburg.