webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Over (seksueel) misbruik in de kerk mogen we niet zwijgen. Want door te zwijgen kunnen de misdaden zich makkelijker herhalen. Simon Evers nam in Frankrijk deel aan een vergadering over misbruik.
‘Mijn geschenk aan de wereld was dat ik niet bang was mijn mond open te doen’, zei Phil Saviano eind november enkele dagen voor zijn dood op 69-jarige leeftijd. Hij was de Amerikaanse ‘Spotlight’-klokkenluider van het kerkelijk seksueel misbruik. Spotlight bracht in beeld hoe de redactie van The Boston Globe het wijdverbreide seksueel misbruik door priesters en de kerkelijke toedekking ervan blootlegde. Dat leidde uiteindelijk tot het aftreden van de aartsbisschop van Boston, kardinaal Bernard Law.
Enkele dagen ervoor, van 15 tot en met 19 november, was ik in Lourdes aanwezig bij de algemene vergadering van de Franse Conferentie van Religieuzen waar het onafhankelijk onderzoek naar kerkelijk seksueel misbruik in Frankrijk tussen 1950 en 2020 centraal stond. Er waren 350 religieuze oversten in Frankrijk bij aanwezig. Jean-Marc Sauvé, de voorzitter van de onderzoekscommissie, lichtte de bevindingen toe waarbij de aantallen van minderjarigen die slachtoffer werden van misbruik door priesters en binnen de kerk aangestelde medewerkers schokkend zijn.
Gedwongen zwijgen, verplaatsing van priesters, angst voor schandalen …
Samen met hem sprak de Franse jezuïet Patrick Goujon, die als filosoof werkzaam is binnen het Centre Sèvres te Parijs. In een recent uitgegeven autobiografisch relaas Prière de ne pas abuser, vertelt hij hoe hij als kind het slachtoffer werd van seksueel misbruik door een priester in zijn diocees. Hij onderzoekt opnieuw de mechanismen van ontkenning en perversie en opent een weg van verzoening tussen het kind, de volwassene en de religieus die hij geworden is. Zijn boek kan helpen om de weg van het proces dat slachtoffers doormaken te begrijpen.
De volgende dag spraken twee Afrikaanse religieuzen – zr. Véronica Openibo en zr. Mary Lembo – en de witte pater Stéphane Joulain, over de moeilijkheden om seksueel misbruik in Afrika in de openbaarheid te brengen. Op het Afrikaanse continent zijn de slachtoffers vooral jonge meisjes en kwetsbare volwassenen, zoals weduwen en arme vrouwen. Dezelfde factoren die in Europa en Amerika hebben bijgedragen tot deze misdaden, zijn in Afrika te vinden: gedwongen zwijgen, verplaatsing van priesters, angst voor schandalen. “Wij zijn allen schuldig omdat wij hebben gezwegen, door ons stilzwijgen hebben wij toegestaan dat deze misdaden zich herhaalden. Wij zijn zelfgenoegzame toeschouwers en zelfs partners geweest bij deze misdaden”, zei zr. Veronica Openibo met klem. Een absolute oproep tot bekering van het hart en radicale transformatie.
Op 7 november plaatsten de Franse bisschoppenconferentie tegenover de grot van Lourdes bovenstaand monument, om de kerk eraan te herinneren niet te zwijgen. Een slachtoffer van het misbruik in de kerk duidt het monument als volgt:
“Imbroglio: in de ogen van het kind zijn het lijden van het geleden geweld, de ontkenning van zijn of haar woord en een grote eenzaamheid vermengd. Later, als volwassene, wordt de imbroglio uit zijn of haar kindertijd nog verergerd door zijn of haar woede over het feit dat zij of hij in gevaar is gebracht en niet is gered. Zij of hij zal begrijpen dat het de cultuur is van een systeem dat zichzelf wilde beschermen in plaats van hem of haar te beschermen. En haar of zijn imbroglio blijft groeien rond deze vraag: ‘waarom kunnen zij hem of haar geen gerechtigheid geven? Het is zo belangrijk voor haar of hem om eindelijk rust te hebben en de tranen uit de kindertijd te stoppen.’”
De woorden, de deskundigheid en het leven van de slachtoffers zijn een kracht voor allen die werkzaam zijn in de kerk en die er verantwoordelijkheid dragen. Wat wordt onthuld over menselijke tragedies moet blijvende aandacht krijgen. Hierin komt falen van de kerkelijke instellingen meer en meer aan het licht, wat vragen blijft oproepen over alle kerkelijk praktijken en met name over het bestuur daarvan. Een falen om kwetsbare personen – minderjarigen en volwassenen – te beschermen. Een falen ook in het opsporen van de ‘zwakke signalen’ die hebben geleid en nog altijd leiden tot seksueel misbruik en van alle andere vormen van misbruik die de menselijke vrijheid en waardigheid vernietigt.
En vooral: niet meer zwijgen!
Alle sprekers benadrukten met klem het belang van de erkenning van de collectieve, institutionele verantwoordelijkheid. Maar vooral ook het belang van de persoonlijke verantwoordelijkheid van kerkelijke verantwoordelijken, elke keer als daar beroep op wordt gedaan.
Tien jaar nadat in Nederland het onderzoek naar seksueel misbruik binnen de rooms katholieke kerk is gepubliceerd, werd ik mij bewust van het belang om niet te zwijgen over seksueel misbruik en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag binnen de kerk en door mensen die een kerkelijke positie hebben. Het gaat daarbij over alle vormen van misbruik; fysiek, moreel, van macht, van geweten en spiritueel.
Binnen de Nederlandse Conferentie van Religieuzen (KNR) is er dit bewustzijn. Preventie om toekomstig grensoverschrijdend gedrag te herkennen en te voorkomen staat hoog op de agenda. Het gaat daarbij naast bespreekbaarheid daarvan om een proces van bewustwording. En vooral: niet meer zwijgen!
