Wat is de kern van het pontificaat van paus Franciscus? Die vraag stelt Austen Ivereigh in een recent boek, First Belong to God, dat Jos Moons SJ hier bespreekt.

De vraag naar de kern van de zaak is van alle tijden. In een complexe wereld, zoekt de mens naar de essentie. Politieke partijen werken met slogans, van Make America Great Again (Trump) tot Geef geloof een stem (Christenunie). Als je in zakelijke kringen jezelf of je project moet voorstellen, wordt een “elevator pitch” aangeraden: een zeer kort verhaaltje dat niet langer duurt dan de lift van de ene naar de andere etage.

Wat is de kern?

Omdat ook de gelovige en kerkelijke wereld complex is, doen wij het ook. Wat is de kern van geloven? Is dat de kerkelijke leer aangaande abortus en euthanasie, zoals kerkelijk-rechtse kringen doen uitschijnen? Of juist in gesprek zijn met elkaar en samen onderweg zijn, zoals synodaliteit stelt? Die vraag naar de kern stellen we ook als het gaat om pausen: wat is de kern van het pontificaat van Johannes Paulus II, Benedictus XVI, Franciscus?

Paus Franciscus is een geestelijke begeleider die helpt om met God bevriend te raken

In het boek “First Belong to God” presenteert Austen Ivereigh de huidige paus als een spirituele leider. Waar de kracht van Johannes Paulus II lag in de nieuwe evangelisatie, en Benedictus XVI uitblonk als fijnzinnige intellectueel, doet Franciscus dat als een geestelijke begeleider die helpt om met God bevriend te raken. Centraal daarin staat het toebehoren aan God: first belong to God. En van daaruit ook bij de schepping en bij elkaar. Dat toebehoren aan God, de aarde, en elkaar is Franciscus’ kritiek op het individualisme waarin ‘ik’ centraal staat. Het maakt ook duidelijk dat Franciscus’ inzet voor thema’s als armoede, het milieu, en vrede diepe, gelovige wortels heeft.

Dat is een verfrissende benadering van het pausschap. Kerkelijk leiding geven is zo een spirituele zaak. Het draait om de nabijheid van God: die beleven, en daar consequenties uit trekken. Logisch dat een groot appartement, een waardige auto, of stijlvolle liturgische kleding Franciscus niet boeien.

Werkboek

Het originele van dit boek is dat die gedachten gepresenteerd worden in de vorm van een bezinningsboek. Een werkboek, dat thema’s uit de Geestelijke Oefeningen verbindt met moderne kwesties zoals het milieu en de synodale kerk, en waarin de stemmen van Ignatius van Loyola, paus Franciscus en Ivereigh zelf dooreen lopen. Met regelmatige tussenpozen volgen vragen met puntige uitnodigingen tot persoonlijke bezinning.

Ivereigh is goed geplaatst voor dit boek. Hij kent de paus persoonlijk, schreef al twee biografieën, en staat bekend om zijn pakkende, vlotte stijl. Het maakt First Belong to God een aantrekkelijk boek, dat op meerdere manieren gebruikt kan worden. Het is een helder, leerzaam boek. Je kunt ermee op retraite, of op vakantie of met een gespreksgroep uitwisselen over een thema naar keuze. De tekst verschaft de vragen diepte, maar als het je te veel wordt, kun je ook alleen de vragen gebruiken.