In zijn correspondentie komt Ignatius van Loyola naar voren als een betrokken en invoelend leidsman. Een bespreking van een nieuwe Nederlandstalige uitgave van de brieven van Ignatius.

In 2006 stuitte ik, in de toen nog bestaande grootste tweedehandsboekwinkel van Nederland, bij toeval op het boek Ignatius in zijn brieven van Otto Karrer en Hugo Rahner. Hoewel ik vóór die tijd al heel wat over Ignatius gelezen had, heb ik in dit boek, waarin Ignatius zelf aan het woord is, de stichter van de jezuïetenorde heel wat beter leren kennen. In gesprekken en in cursussen is mij nog vaak gevraagd naar dit boek, dat helaas alleen nog antiquarisch te krijgen is.

Nieuwe uitgave

Ik was dus blij verrast te zien dat er een nieuwe Nederlandstalige uitgave verscheen met brieven van Ignatius. Het boek bevat 41 van de in totaal 6815 door Ignatius geschreven brieven en pretendeert dan ook zeker geen volledigheid. De teksten zijn door Mark Rotsaert SJ vertaald vanuit de grondtekst (Spaans of Italiaans) en zijn vlot leesbaar.

Ignatius’ meelevend en tactisch optreden is ook in onze tijd heel hanteerbaar

Het is prettig dat elke brief voorafgegaan wordt door een inleiding, waarin de omstandigheden van de brief worden uitgelegd. Dit verhoogt het begrip en de leesbaarheid. Nieuw ten opzichte van eerdere vertalingen in het Nederlands en in het Duits is de indeling in thema’s, die verschillende aspecten van de ignatiaanse spiritualiteit aangeven: geestelijke begeleiding, onderscheiding, gehoorzaamheid, enzovoort.

Positieve toon

In zijn brieven toont Ignatius zich als een betrokken, invoelend en deskundig geestelijk leidsman. Het valt op dat hij concrete handreikingen doet hoe bij actuele problemen het juiste midden te houden. Hij is er van overtuigd dat zowel op lichamelijk als op geestelijk vlak extremen vermeden moeten worden. Opvallend vind ik de positieve stimulerende toon van de brieven, zelfs als hij iets kritisch moet vertellen. Als een goede psycholoog.

De bundel bevat ook brieven waarin de generaal van de jonge orde uitlegt hoe om te gaan met problemen van bestuurlijke aard. Daarin valt op hoe hij niet vervalt in algemene termen, maar bij elk probleem meekijkt met degene die het betreft en persoonlijke antwoorden en adviezen geeft. Zijn meelevend, diplomatiek, tactisch en gedecideerd optreden is ook in onze tijd heel hanteerbaar.

Bewondering

Het geheel geeft mij een beeld van een zeer gelovig en gevoelig mens, een betrokken begeleider, een bekwaam bestuurder, een groot psycholoog, die dankbaar en vrij in het leven staat. Met oog en zorgvuldigheid voor de individuele mens. Voor wie God te vinden is in alles en voor wie alles er op gericht is om “God onze Heer te loven, eerbied te bewijzen en te dienen”.

Hoe modern kunnen brieven uit de 16e eeuw zijn!

Intussen geven de brieven ook een inkijk in de problemen waar een jonge religieuze orde mee te maken krijgt en hoe moeilijk het is die te leiden als de leden over de hele wereld verspreid zijn. Het wekt bewondering hoe Ignatius aan de vele problemen het hoofd weet te bieden, met voortdurende zorgzaamheid voor het individu, en tegelijk oog voor het ‘grotere geheel’. Dit boek geeft inzage in het roerige religieuze en politieke klimaat van de 16e eeuw. Het boek is zeker een aanrader voor wie meer wil proeven en smaken van Ignatius, niet via een geschrift óver hem, maar van hem zelf.

Verbluffend actueel

Ten slotte valt eens te meer op dat de problematiek waar Ignatius in zijn tijd mee te maken had nauwelijks anders was dan de problemen in onze tijd. Ignatius’ aanwijzingen voor een ‘goed leven’ zijn verbluffend actueel. Ook kan de lezer zich herkennen in de twijfels van Teresa Rejadell, in de uitspattingen van de studenten uit Coimbra, in de stijfkoppigheid van Simon Rodrigues, in de verbetenheid van de moeder van Ottavio Cesari…. Hoe modern kunnen brieven uit de 16e eeuw zijn!

Tot slot nog een kritische noot: De lezer die erg gevoelig is voor correct taalgebruik kan beter de tweede druk afwachten. Het zo zorgvuldig en mooi gebonden boek staat helaas vol tekstuele fouten. Op vele plaatsen zijn letters weggevallen. Voor mij maakt de inhoud alles goed, maar jammer is het wel.

Ignatius in zijn brieven. Vertaald en toegelicht door Mark Rotsaert SJ. Uitgeverij Altiora Averbode, ISBN 9789031739578, € 25,-