De katholieke kerk is nu eens positief in het nieuws. Maar de aandacht is eenzijdig, merkt Jos Moons SJ op. Ongemerkt ontstaat een beeld van een kerk die louter uit pausen en prelaten bestaat.

Achtereenvolgens hebben we nu gehad: het unicum van het aftreden van paus Benedictus XVI. Goed voor veel media-aandacht. Toen het conclaaf. Men raakte er niet over uitgedacht wie de nieuwe paus zou worden. Sommige kranten hadden zelfs een soort ‘kieswijzer’. En nu dan de nieuwe paus, Franciscus. Een jezuïet uit Zuid-Amerika, die met het openbaar vervoer reist in plaats van met de limo.

Het gaat in de kerk om God; de paus is daaraan ondergeschikt

Het is verheugend dat de katholieke kerk eens niet negatief in het nieuws komt. Dit keer is het allemaal tamelijk onschuldig. Eerst ging het met name om de folklore van een ouderwets instituut. Zelfs het plaatsen van het schoorsteentje op de Sixtijnse kapel voor de zwarte of witte rook was een nieuwsitem! Nu dan zijn het de positieve eerste indrukken: een paus die vraagt om gebed en daarvoor buigt, en eentje die zelf z’n hotelrekening gaat betalen.

Volgelingen

Toch heb ik wel bedenkingen bij al deze media-aandacht. Eén daarvan gaat over de overdaad van aandacht voor de paus, het Vaticaan, de kardinalen.

De genereuze aandacht wekt de indruk dat de katholieke kerk bestaat uit de paus en zijn volgelingen. Toen het NOS Journaal verslag deed van de laatste keer dat de emeritus paus voorging in het Angelus-gebed, zei men dat inderdaad zo: ‘de paus en zijn volgelingen’. Maar als katholieken één niet ding zijn, is het volgelingen van de paus. Katholieken verstaan zichzelf als volgelingen van Jezus Christus, in de kracht van zijn Geest, niet als die van de paus. Het gaat in de kerk om God. De paus is daaraan ondergeschikt. Zo komt de paus bijvoorbeeld in de elke zondag uitgesproken geloofsbelijdenis helemaal niet voor.

Dienaar

Daarnaast gaat het in de kerk om de gelovigen. De paus staat ten dienste van de gelovigen. Niet voor niets heet hij (onder andere) de ‘dienaar der dienaren Gods’. Die dienaren Gods, dat zijn de gelovigen. Die dient de paus. De gemeenschap van gedoopte gelovigen is het belangrijkste, de paus is daar een dienaar van.

Laten we alsjeblieft niet vergeten dat de paus niet de kern van het katholieke geloof is

Dat betekent ook dat de gelovigen en de priesters aan ‘de basis’ hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Zij bepalen de sfeer in huis meer dan de paus. Zij zijn het die gasten welkom heten met koffie en appeltaart, de paus zorgt alleen voor de orde in het huis. Of nog wat anders: om auto te rijden heb je een rem nodig en een motor. Met alleen orde, of met alleen een rem, wordt het niks.

Geestelijk vader

Helaas suggereert de katholieke kerk zelf te vaak dat het wél om de paus gaat. Sommige katholieken vinden het juist fijn om veel aandacht aan de paus te besteden. Ze wekken zelf de indruk dat de paus centraal staat. Zo noemde een bisschop de paus de ‘geestelijk vader van alle katholieken’. En sommige priesters en gelovigen lezen zoveel mogelijk van wat de paus zegt. En paus moet je dan breed verstaan: voorschriften uit het Vaticaan horen daar ook bij. Ja, dan ligt het voor de hand dat de media denken dat we volgelingen van de paus zijn.

Het is dus geweldig dat er aandacht is voor wat er in de katholieke kerk aan de hand is. Maar laten de media, de niet-katholieken en de katholieken zelf alsjeblieft niet vergeten dat de paus niet de kern van het katholieke geloof is. Dat is in de eerste plaats God, en dat zijn vervolgens de gelovigen.