Steeds meer moderne families voldoen niet meer aan het ’traditionele’ model van een man en een vrouw en een aantal eigen kinderen. André Cnockaert SJ legt uit hoe de paus en de bisschoppen aanwijzingen geven om daarmee om te gaan.

Het feest van de Heilige Familie (Jozef, Maria, Jezus)  is vrij recent en wordt sinds het Tweede Vaticaans Concilie gevierd op de eerste zondag na kerst. Het feest werd vooral in de vorige eeuw gepromoot om – ingaand tegen eigentijdse tendensen – het katholieke huwelijk en gezinsleven te behartigen. Maar het beeld van de heilige familie dat met die bedoeling door middel van devotieprentjes ook nu nog wordt verspreid, bekijkt het evangelie, vrees ik, door een nogal enge Westerse bril. 

Hoe groot de rol van Maria en Jozef ook moge geweest zijn in Jezus’ opvoeding, mijn Congolese ervaring heeft me geleerd dat Jezus allicht niet is opgegroeid in een éénkindgezin. 

Tante en nonkels, neven en nichten

Volgens ons katholieke geloof hebben Maria en Jozef geen andere kinderen gehad. Maar in het boerendorpje Nazareth is Jezus zo goed als zeker opgegroeid omringd door een brede kring van tantes en nonkels en te midden van neven en nichten (die trouwens in het toenmalig taalgebruik ook broers en zussen werden genoemd). 

Ze vonden dat hij zijn gezond verstand had verloren.

In het evangelie zijn daar enkele duidelijke verwijzingen naar. Wanneer Jezus op twaalfjarige leeftijd achterblijft in Jeruzalem, maken Maria en Jozef zich geen zorgen totdat het avond is en de clan met de kinderen samenkomt en Jezus blijkt te missen. Later blijkt dat Jezus zijn ruime familie niet gemakkelijk heeft kunnen doen geloven in zijn profetische zending. Ze zijn hem zeker één keer met zijn moeder terug gaan halen: ze vonden dat hij zijn gezond verstand had verloren. We moeten er dus voor opletten door onze iconografie te suggereren dat Jezus’ menselijke ontwikkeling heeft plaatsgevonden in de nogal besloten omgeving van een éénkindgezin.

Een nieuwe pastorale aanpak

Toch heeft dit feest van de Heilige Familie vandaag meer dan ooit zin. Wat er hier in het Westen sindsdien is gebeurd met het huwelijks- en gezinsleven gaat veel verder dan wat degenen die door dit feest het katholieke huwelijks- en gezinsleven wilden bevorderen voor ogen hadden. Bijgevolg zijn we vandaag aan een totaal nieuwe pastorale aanpak toe. 

We hebben gelukkig een paus die niet bevreesd is om vastgeroeste stellingen te doorbreken en die een kerkelijk pastorale aanpak aanmoedigt die rekening houdt met een nieuwe werkelijkheid die niet samenloopt met onze evangelische waardenschaal. Daarvan getuigen twee synodale sessies die recent gewijd werden aan de pastoraal van huwelijk en gezin. Zij hebben aandacht besteed aan de nieuwe, ongeziene situaties van samenleven zonder huwelijk en aan het gezinsleven van gescheiden partners met kinderen uit een vorig huwelijk. 

De vreugde van de liefde

De pauselijke exhortatie Amoris laetitia, de vreugde van de liefde, die de bevindingen van de synode samenvat, benadrukt sterk de pastorale begeleiding van de vele hedendaagse gebroken huwelijksrelaties. Paus Franciscus dringt er sterk op aan dat de Kerk een zekere wettelijke strengheid in haar huwelijksbeleid zou temperen met aandacht en begrip voor menselijke kwetsbaarheid. Ook onze Belgische bisschoppen zijn daarop ingegaan in een brief. Heel onze pastoraal moet gericht zijn op begeleiden, onderscheiden en integreren, schrijven ze. 

Het zijn grondbegrippen die paus Franciscus ons als een refrein op het hart drukt. Met de synode bevestigen zij dat ook gescheiden mensen die hertrouwen tot de goddelijke familie, tot de kerk, blijven behoren. En dat betekent ook dat zij zeker in bepaalde gevallen niet van het sacramentele leven zouden mogen worden uitgesloten. 

Op het feest van de Heilige Familie hebben wij dus meer dan genoeg redenen om te bidden voor de pastorale bezorgdheid van de Kerk voor wat er aan het gebeuren is met het huwelijks- en gezinsleven in onze samenleving.

Foto door Priscilla Du Preez 🇨🇦 via Unsplash