De ‘goede paus’ werd hij genoemd. De recent heilig verklaarde paus Johannes XXIII (1881-1963) geeft ook het goede voorbeeld aan gelovigen in onze tijd.

In mijn dagelijkse leven houd ik me bezig met het Tweede Vaticaans Concilie. En dus met paus Johannes XXIII, die het initiatief nam tot het concilie. Hij is de paus van het grapje “Heilige Vader, hoeveel mensen werken er eigenlijk in het Vaticaan?” – “Ongeveer de helft, hoop ik.” Zijn heiligverklaring betekent de erkenning van drie belangrijke charisma’s.

Mensenliefde

In de eerste plaats van mensenliefde. Johannes XXIII heeft als bijnaam ‘de goede paus’, omdat je in zijn doen en laten kon merken dat hij van mensen hield. Beroemd zijn zijn woorden tot de verzamelde menigte op de avond van de openingsdag van het Concilie: ga naar huis, en knuffel je kinderen namens de paus.

Paus Johannes riep het Concilie niet bijeen om plechtig te bekrachtigen wat men altijd gezegd had

Ik beleef de heiligverklaring van paus Johannes als een erkenning van dit charisma: inderdaad, het gaat in de kerk om mensenliefde. Gods mensenliefde, natuurlijk. Maar ook ‘gewone’ mensenliefde, die tussen mensen – want in de mens Jezus koos God zelf immers om zijn liefde ‘gewoon’ zichtbaar te maken. Wat zou het mooi zijn als liturgie, theologie, kerkelijk recht, pastoraat vorm zouden krijgen vanuit dit perspectief!

Wereld

Ten tweede van betrokkenheid op de wereld. Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, toen een atoomoorlog angstwekkend dichtbij was, riep Johannes XXIII op tot vrede. Hij schreef een vredesbrief, Pacem in terris, die zowel in Moskou als Washington gelezen werd, en werd mede daarom verkozen tot ‘Time Magazine Man of the Year’ 1963. Overigens ook een overeenkomst met paus Franciscus, die in 2013 ‘Person of the Year’ werd.

Ik beleef de heiligverklaring van paus Johannes als een erkenning van dit charisma. Het Concilie heeft mooie woorden voor deze houding:

De vreugde en de hoop, het leed en de angst van de hedendaagse mens, vooral van de armen en van alle lijdenden, zijn ook de vreugde en de hoop, het leed en de angst van Christus’ leerlingen.
(Gaudium et Spes 1)

Volgens mij kunnen we nog steeds ons voordeel doen met deze woorden.

Verandering

Een derde charisma is openheid voor verandering. Paus Johannes riep het Concilie niet bijeen om plechtig te bekrachtigen wat men altijd gezegd had, maar om op zoek te gaan naar een nieuwe verwoording van het geloof. Het geloof is geen museumstuk, zo zei hij, dat we moeten bewaren, maar een licht, dat we moeten laten stralen (Gaudet mater ecclesia). Johannes geloofde in de vitaliteit van het geloof, en wilde graag de frisheid ervan ontsluiten. Hij sprak over ‘aggiornamento’, bij de tijd brengen.

In de Nederlandse context is dat charisma nodig. Want er is al veel veranderd, en er gaat nog veel veranderen. Denk maar aan parochiefusies en vergrijzing van kerkgangers en voorgangers. Met zijn heiligverklaring is het charisma erkend van vertrouwen in de aantrekkelijkheid van het geloof, van aanpassing, en van vertrouwen in de toekomst.

Dat, op voorspraak van de heilige paus Johannes, deze drie charisma’s blijven bloeien….