David Neuhaus SJ’s hoop is dat Palestijnse en Israëlische christenen een zuurdesem van vrede kunnen zijn in een oorlog die slechts draait om de vernietiging van de ander. 

David Neuhaus SJ werd geboren in Zuid-Afrika ten tijde van het apartheidsregime. Hij is staatsburger van Israël, waar hij al vele jaren woont en in Jerusalem exegese doceert. Op 11 oktober sprak hij vanuit Jeruzalem met Russell Pollitt, S.J.. America’s correspondent in Johannesburg. Dit is een verkorte versie van dat interview. 

Hoeveel van deze crisis wordt veroorzaakt door een gebrek aan leiderschap, lokaal en internationaal?

De huidige militaire confrontaties in het Heilige Land gaan gepaard met een oorlog om de publieke opinie in binnen- en buitenland te beïnvloeden. De retoriek die aan beide zijden wordt gebruikt, ontkent in feite de menselijkheid van de andere partij. In de wreedheid van deze oorlog zijn er geen burgers, geen onschuldige omstanders. Hamasmilitanten hebben honderden Israëli’s neergemaaid, waaronder meer dan 250 jongeren op een muziekfestival en tientallen mannen en vrouwen, ouderen en baby’s, in een klein stadje aan de grens. Talrijke Israëli’s zijn meegenomen naar Gaza.

Voor Hamas is elke Israëli een deel van de machinerie van onderdrukking en bezetting die de Palestijnen een plaats in de zon heeft ontzegd en hen heeft opgesloten in de openluchtgevangenis die de Gazastrook is. In dit overbevolkte gebied komen de meeste inwoners uit het land dat nu het zuidelijke deel van Israël vormt en waaruit ze werden verdreven. Voor veel Israëli’s zijn Hamas en haar aanhangers (uitgebreid tot alle inwoners van Gaza) nazi’s, ISIS, pionnen van het kwaadaardige rijk Iran, en moeten ze worden uitgeroeid. De leiders geven geen leiding, maar spelen in op de ergste angsten en de diepste haat van hun volk en buiten dit uit om te proberen de andere kant uit te roeien.

Hoe reageert de kerk?

De kerk heeft geen legers en weinig politieke invloed, maar wel een uiterst belangrijk instrument: het woord. Gedurende de lange decennia van conflict tussen Israëli’s en Palestijnen heeft de kerk een discours ontwikkeld dat een heel andere horizon opent dan die van haat.

Vooral sinds Vaticanum II heeft de kerk een ondubbelzinnige taal gesproken van rechtvaardigheid, vrede, verzoening en respect. De kerk bevordert de waardigheid van joden en moslims en de rechten van Israëli’s en Palestijnen en benadrukt dat het Heilige Land een speciale symbolische status heeft die moet worden gerespecteerd.

Wat zou de internationale gemeenschap moeten doen om deze crisis te beëindigen? 

Op dit moment wordt er bijna niets gedaan om de situatie te de-escaleren. Een van de gevaarlijkste mythes hier is de mythe van de “militaire overwinning”: dat de ene kant uiteindelijk de andere kant zal uitroeien. Waarom de-escaleren als men streeft naar een ultieme overwinning die de ander irrelevant maakt voor de toekomst van de regio? Het is zeer teleurstellend dat de grootmachten, de Verenigde Staten en Europa, de oorlog van Israël tegen Gaza onvoorwaardelijk hebben gesteund met zeer weinig zorg voor het leven dat daar wordt vernietigd.

Ik ben dankbaar dat paus Franciscus erop heeft gehamerd dat oorlog een nederlaag is voor iedereen, zoals hij al aangaf aan het begin van deze tragedie.

Heeft u ideeën over hoe de toekomst van de regio?

We zitten in de vernietigingsmodus. De grote vraag is: kan dit stoppen? In 1973 werd Israël verrast door een gezamenlijke Egyptisch-Syrische aanval. Israël zegevierde uiteindelijk, opnieuw dankzij de steun van de Verenigde Staten. Maar de kwetsbaarheid van het land, omringd door boze, rancuneuze vijanden, bracht het besef dat een vredesverdrag misschien een beter alternatief was. Binnen vijf jaar na die oorlog ondertekenden Israël en Egypte de Camp David-akkoorden.

Met de Palestijnen ligt het natuurlijk ingewikkelder. Dat conflict is de kern van de instabiliteit in de hele regio. Israël en de Verenigde Staten hebben geprobeerd een mythe van vrede in de regio te projecteren door overeenkomsten met de Golfstaten te promoten. Onlangs hebben ze geprobeerd Saoedi-Arabië te verleiden tot een normalisatieovereenkomst met Israël. Dit wordt voorgesteld als vrede, maar is in feite gebaseerd op gedeelde economische en veiligheidsbelangen en oppositie tegen Iran. Deze strategie marginaliseert volledig de brandende kwestie van de Palestijnen, die door de tragische en gruwelijke gebeurtenissen van de afgelopen dagen weer op de voorgrond is getreden.

Welke rol speelt religie in wat we nu zien gebeuren?

Het lijdt geen twijfel dat religie een rol speelt. Ik benadruk echter dat, hoewel politieke leiders en ideologieën religie gebruiken in het conflict, dit niet de kern van het probleem is. Er zijn vele perioden in de geschiedenis geweest waarin moslims en joden en ook christenen vreedzaam naast elkaar hebben geleefd en hebben bijgedragen aan de bloei van beschavingen.

Vandaag de dag mobiliseren ideologen en politici religie om de afwijzing van de ander, de ontmenselijking die nodig is om de rechten van de ander te negeren en de campagne om de ander uit te roeien, te bevorderen. Nationalisme, een woeste kracht in het Midden-Oosten, wordt nog woester wanneer “God” wordt toegevoegd aan de exclusivistische claims van hen die beweren dat “het land helemaal van mij is en er geen plaats voor jullie is”.

Kunt u iets zeggen over de situatie in Gaza vóór het conflict en nu?

De Gazastrook is een van de meest overbevolkte gebieden op aarde. Slechts een kleine minderheid van de bevolking komt oorspronkelijk uit dit gebied. Na de Arabisch-Israëlische oorlog van 1948 werden veel vluchtelingen uit hun huizen verdreven in wat later Israël werd en werden er kampen opgericht in de hele strook.

Gaza wordt al zestien jaar geregeerd door Hamas, de islamitische verzetsbeweging. Sindsdien is Israël om de paar jaar verwikkeld in een verwoestend conflict met Gaza, wat heeft geleid tot herhaalde vernietiging van de infrastructuur, waardoor het gebied nog armer is geworden en niet meer kan voorzien in de behoeften van de eigen bevolking.

Israël heeft het gebied ook afgesloten van de buitenwereld, waardoor het verstoken blijft van de aanvoer van essentiële goederen. Het is inderdaad een enorme openluchtgevangenis.

Wat is het effect van deze oorlog op de christelijke gemeenschap in het gebied?

De christenen maken deel uit van de bevolking in het gebied. Er zijn veel christenen die Palestijnse Arabieren zijn. Zij ervaren deze oorlog natuurlijk als Palestijnen. Er zijn ook christenen die geïntegreerd zijn in de Joodse Israëlische samenleving. Zij ervaren de oorlog als Israëli’s.

De hoop is dat de christenen een zuurdesem kunnen zijn binnen beide samenlevingen, een matigende invloed die kan getuigen van waarden die in de oorlog zijn verdronken, met als belangrijkste: liefde voor de vijand, vergeving en verzoening. Maar dat is een hele opgave als de retoriek van haat en wraak al het andere overstemt.

Dit artikel is ingekort en vertaald door Jan Peters SJ en werd eerder gepubliceerd in America Magazine.

Foto door Cole Keister on Unsplash