De muziek van de Amerikaanse componist David Lang vergezelt Jan Christiaens al enige tijd. Het koorwerkje Again opende een perspectief voor hem aan het begin van een nieuw seizoen.

Als een eeuwig tollende terugkeer van hetzelfde, zo heb ik in september het begin van het nieuwe werkjaar ervaren. Wat door de zomervakantie eventjes vervaagd was, eiste onafwendbaar opnieuw mijn aandacht op. Vergaderingen vastleggen, afspraken maken, teksten schrijven, datumprikkers invullen, mailboxen onder controle houden, to do’s bijhouden, kilometers vreten met de wagen. Opnieuw en opnieuw en opnieuw.

Alles is vermoeiend,

zozeer dat er geen woorden voor te vinden zijn.

De ogen van een mens kijken, en vinden geen rust,

zijn oren horen, en ze blijven horen.

Wat er was, zal er altijd weer zijn,

wat er is gedaan, zal altijd weer worden gedaan.

Er is niets nieuws onder de zon.

‘Again’ door David Lang

Deze woorden van Prediker (Pr 1,8-9), hoe trefzeker geven ze het gevoel weer dat mij soms bewoont. Niemand heeft dit aanvoelen pakkender op muziek gezet dan de hedendaagse Amerikaanse componist David Lang in zijn beknopte koorwerkje Again (after Ecclesiastes).

Zijn muziek vergezelt mij al enige tijd. Enkele maanden geleden was ik op een concert helemaal overrompeld door zijn The Little Girl Match Passion. Hij verweeft er op sublieme wijze de vertelling van Hans Christian Andersens sprookje (Het meisje met de zwavelstokjes) met motieven uit Johann Sebastian Bachs Matthäus Passion. 

Omlaag tuimelende melodieën

In dezelfde minimalistische stijl toonzette Lang in Again enkele verzen uit het boek Prediker (Pr 1,4-9), in een vrije vertaling van zijn eigen hand. People come and people go, the earth goes on and on, zo klinkt het op zachtjes omlaag tuimelende melodieën. Nog voor ze de grond raken (in de bas-stemmen), is er weeral een ander tuimelend motief ingezet door de hoogste stem. Het lijken wel in elkaar hakende radertjes die een kringloop van steeds hetzelfde uittekenen. Er valt gewoonweg niet aan te ontsnappen. Dat traagzaam zwenkende raderwerk vormt de achtergrond waartegen David Lang de verzuchtingen uit het boek Prediker laat horen. 

Bij een eerste beluistering hebben deze aanhoudend vallende motiefjes iets bedwelmends. Je gaat horenderwijs deel uitmaken van de trage valbeweging die deze muziek uittekent, opnieuw en opnieuw en opnieuw. Je ziet en hoort jezelf eventjes meedraaien op het rad van het leven. Is dat dan alles? Is alles alleen maar leeg en ijdel, zoals Prediker betoogt aan het begin van zijn zoektocht naar wijsheid? 

Rainer Maria Rilke

De muziek van Again opent echter nog een andere dimensie. Door er vaak naar te luisteren, begon het me op te vallen dat de tollende motieven niet in het niets vallen, zonder doel en richting. Integendeel, ze zijn in een stevig muzikaal raamwerk gevat. De muziek heeft een duidelijk voelbare puls, die alles in een sierlijke beweging gaande houdt. Bovendien lijkt het wel alsof iemand de neervallende motiefjes teder opvangt om ze daarna zachtjes weer op te gooien. Om het met de woorden van Rainer Maria Rilke te zeggen, uit zijn gedicht Herfst: ‘En toch is er Eén die al dit vallen oneindig teder in zijn handen houdt.’ Onvoorspelbaar, maar betrouwbaar. 

Zou het kunnen dat Prediker het aan het eind van zijn zoektocht bij het juiste eind had? Ook al lijkt de mensengeschiedenis gevangen in een voorspelbare kringloop van hetzelfde, toch belijdt hij zijn geloof in een God die onvoorspelbaar blijft. Opnieuw en opnieuw en opnieuw.