Schrijver Édouard Louis strijdt met zijn literatuur tegen sociale ongelijkheid, racisme en homofobie. In Strijd en metamorfose van een vrouw schrijft hij over de moeizame weg van zijn moeder. 

Édouard Louis is afkomstig uit de arbeidersklasse in het noorden van Frankrijk. In Weg met Eddy Bellegueule (2014) en ook in zijn tweede roman Geschiedenis van geweld (2016), beschreef hij zijn maatschappelijke en sociale bevrijdingsproces. In de roman Ze hebben mijn vader vermoord (2018) bekeek hij de fysieke en economische neergang van zijn vader als een slachtoffer van het toenmalige politiek-rechtse systeem. In 2021 verscheen Strijd en metamorfose van een vrouw – het boek dat we hier bespreken – over het sociale ontvoogdingsproces van zijn moeder.

Hij toont een rigoureus waarnemer van zichzelf te zijn

In september 2021 verscheen het vijfde autobiografisch relaas van Louis Changer: méthode. Hierin schakelt hij met een wanhopige vitaliteit tussen zijn kindertijd, zijn adolescentie en zijn ouders. Met die roman toont hij eens te meer een rigoureus waarnemer van zichzelf te zijn, een analyticus die in staat is zonder pretentie naar de meest verontruste en krachtige motieven van zijn wil te peilen.

Een vermenging van fictie en sociologie

Strijd en metamorfose van een vrouw is een onverbiddelijke demonstratie. Louis’ romans, die een vermenging van autobiografische fictie en sociologie zijn, proberen de overheersing aan te tonen van een politieke elite op de armen en de ongeletterden in de samenleving.

Als je geweld ongedaan wilt maken dan moet je het tonen, is een stelling van Édouard Louis. In Strijd en metamorfose van een vrouw vertelt hij daarom het helse levensverhaal van zijn moeder Monique Bellegueule. 

Alles had dus anders kunnen zijn.

Louis vindt een foto van haar waarop ze vierentwintig jaar is. “Toen ik die foto zag”, schrijft hij, “dacht ik eraan dat die twintig geruïneerde jaren hadden plaatsgevonden door externe factoren als de samenleving, mannelijkheid, mijn vader.” Alles had dus anders kunnen zijn. 

Het milieu dat haar had moeten breken

Wat in de roman volgt, is een reconstructie van hoe zijn moeder als vrouw overleefde in een arbeidsmilieu dat haar in feite had moeten breken. Hij beschrijft de compromisloze geschiedenis van de sociaal-economisch armoedige positie van de fabrieksarbeiders in het postindustriële noorden van Frankrijk. 

Als jonge vrouw wordt zijn moeder gedomineerd in deze proletarische machocultuur. Op haar zestiende schreef zij zich in voor de hotelschool om kokkin te worden, maar een niet geplande bevalling van twee kinderen kort na elkaar, maakt korte metten met haar illusies. Ze moest trouwen met een man die ze in feite haatte en die haar bedroog. Ze liep van hem weg en ontmoette een fabrieksarbeider die zich net zoals haar vorige man ontpopte als alcoholist. 

Ze belt aan bij Édouard Louis

“Zij was er zeker van”, schrijft Louis, “dat zij een ander leven verdiende, dat dit leven ergens bestond, abstract, in een virtuele wereld, dat er niets voor nodig was geweest om het aan te raken, en dat haar leven slechts toevallig was wat het in de echte wereld was.” Toen zij uiteindelijk besloot om een vrije vrouw te worden en haar eigen brood te verdienen, belde zij bij haar zoon aan, die het intussen door studies en werk in Parijs ‘gemaakt’ had in het leven. “Ik dacht dat ik je huis kon schoonmaken. Ik kom natuurlijk wel als je er niet bent. Ik zal je niet storen. Ik ruim op, jij laat het geld op tafel liggen en ik vertrek.”

Zijn proletarische afkomst is bepalend voor zijn literair werk

Édouard Louis weigerde het voorstel, maar hij wilde een boek schrijven dat voor haar zou zijn als een huis waarin ze kon schuilen en eindelijk kon geloven in betere tijden. De metamorfose van een moeder, die ook de metamorfose van de zoon werd. 

Zijn linkse strijd

Samen met de socioloog en geestgenoot Didier Eribon ontpopte Édouard Louis zich tot een gekend figuur van radicaal links in Frankrijk. Wat hem tot een interessant schrijver maakt, is zijn eigen proletarische afkomst die bepalend is geweest voor zowel zijn literair werk als voor zijn politiek en sociale strijd tegen de beleidsverantwoordelijken in Frankrijk. Deze strijd linkt hij aan thema’s die in ongeveer heel Europa momenteel spelen: toenemende sociale ongelijkheid, racisme en homofobie …

Strijd en metamorfose van een vrouw is een aangrijpend en authentiek verhaal waarbij de auteur zijn literair werk ziet als een politiek project, door de lezer te confronteren “met wat hij liever niet wil zien”. Door dit weinig fraaie verhaal over zijn moeder geeft hij tevens een waardigheid en een stem aan de vele naamloze vrouwen die tot op vandaag te lijden hebben onder discriminatie en dominantie.

Édouard Louis. Strijd en metamorfose van een vrouw. De Bezige Bij, Amsterdam, 2021. 80 blz. €17,99