Alom klinken in deze tijd de passies van Bach – de monumentale Mattheuspassie, maar ook de meer ingetogen Johannespassie. Sopraan Cristel De Meulder beschrijft de diepe ervaring van het zingen van dat oratorium.

Ik prijs me zalig telkens ik gevraagd wordt om de sopraanaria’s te zingen in een passie van Bach. Het is niet zó maar een oratorium, voor mij is het een religieus gebeuren.

Vanaf het eerste koor uit de Johannespassie word ik gegrepen door de pulsen in de basinstrumenten

Wegens de beperkte instrumentatie is de uitvoering van de Johannespassie meer voor de hand liggend. De kleinere bezetting maakt het werk meer ingetogen, vromer, plechtiger dan de monumentale Mattheuspassie met zijn dubbel koor en orkest. De meningen zijn hierover weliswaar verdeeld. Over de uitvoeringspraktijk bestaan zeer uiteenlopende opvattingen, en er worden tevens heel wat experimenten mee gedaan.

Trance

Vanaf het eerste koor uit de Johannespassie word ik gegrepen door de pulsen in de basinstrumenten waardoor uitvoerder en toehoorder bijna in trance wordt meegetrokken.

Bach is zeer schaars met de sopraanaria’s, net zoals voor de altsolist. Dit maakt de opgave nog precieuzer. De twee sopraanaria’s zijn heel verschillend van emotie. Ich folge Dir gleichfalls vraagt een enthousiaste, frisse uitstraling als blijk van volle overgave om Jezus te volgen. Na dit aria wordt de sopraan een toeschouwer. Naar mijn gevoel een ‘actieve’ toeschouwer. Tussen het eerste en het tweede sopraanaria voltrekt zich het lijden van Jezus.

Cristel De Meulder zingt Ich folge Dir gleichfalls.

Ontzag

Bach was een zeer theologisch bewust componist en zijn religieuze beleving weerklinkt duidelijk in zijn oratoria. Bij de Johannespassie treden afwisselend twee aspecten van zijn visie op de figuur van Jezus naar voor: een groot ontzag voor de manier waarop Jezus zijn goddelijke opdracht ten uitvoer brengt als voorbestemd slachtoffer en tevens een bewustzijn van de rampspoed die de mensen treft bij zijn dood en hen zonder houvast achterlaat, zoals in de tweede sopraanaria Zerfließe, mein Herze…

Er zijn zovele emoties die door de sopraan opgestapeld worden en die doorheen de passie niet kunnen geuit worden. De koralen zijn een gelegenheid om even met ingehouden stem mee te zingen.

Cristel De Meulder zingt Zerfließe, mein Herze.

Spanningsmoment

De passie evolueert uiteindelijk naar het hoogtepunt, het recitatief Und neiget das Haupt und verschied, Jezus sterft aan het kruis. De algemene pauze, een spanningsmoment dat afhangt van de eigen religieuze beleving van de dirigent, is naar mijn gevoel een absolute noodzaak.

Bij het aria Mein teuer Heiland voelt men dat de strijd is gestreden… en nu?

In het koraal hoort men reeds de zekerheid dat Jezus verlossing heeft gebracht en het eeuwige leven schenkt. Het daaropvolgende recitatief kondigt de rampspoed aan. Deze laatste woorden van het arioso vóór Zerfließe geven me telkens koude rillingen: Was willst du deines Ortes tun? (Wat zou je in mijn plaats doen?)

Tranen

Alle emoties zou men willen uitschreeuwen, maar nee, Bach schrijft een intense subtiele melodie met nauwelijks instrumentale ondersteuning. Na een diepe ademhaling en gebundelde energie zing ik piëteitsvol het laatste aria. Het is me meermaals overkomen dat tranen net niet letterlijk vloeiden doorheen deze haast heilige melodielijn, zo krachtig, zo diep.

Het glorievolle slotkoraal dat verrassend volgt op het eerbiedige vredevolle slotkoor sluit dit meesterwerk. Ich will Dich preisen ewiglich!

Bij een uitvoering op Goede Vrijdag versterken alle gevoelens.
Eén woord gaat door mijn hoofd: dankbaarheid!