In de Hermitage in Amsterdam is een tentoonstelling te zien van iconen en liturgische voorwerpen uit de Russisch-orthodoxe traditie. Een korte impressie.

“Russen meest gelovige Europeanen” luidt de kop van een artikel in het Katholiek Nieuwsblad van 13 mei 2011. Hoe het precies zit wordt uit het artikel niet duidelijk. In ieder geval kan gezegd worden dat na zeventig jaar staatsatheïsme de kerk met haar liturgie en iconen weer terug is. Wie iets wil proeven van de schoonheid hiervan kan momenteel terecht in de Amsterdamse Hermitage, waar onder de titel ‘Glans en glorie. Kunst van de Russisch orthodoxe kerk’ een aantal iconen en liturgische voorwerpen wordt getoond uit het Staatsmuseum de Hermitage en andere musea in Sint Petersburg.

Spirituele taak

Toen na de revolutie van 1917 de bezittingen van de Russische kerk werden geconfisqueerd en kerken en kloosters werden afgebroken, trachtten musea te redden wat er te redden viel. Zij hebben een belangrijke rol gespeeld in het bewaren van het Russische culturele en religieuze erfgoed. Omdat een museum niet alleen moet bewaren, maar ook moet laten zien en verklaren, vervulde het ook een spirituele taak, zoals Michail B. Piotrovsky, directeur van het staatsmuseum De Hermitage schreef in het voorwoord van de catalogus. Want een icoon is voor alles een venster op de hemel.

Een aantal van deze ‘vensters’ is te zien op de tentoonstelling: iconen van Christus, Maria en heiligen vanaf de 14de eeuw, geheel volgens de Byzantijnse traditie. Curieus zijn de iconen uit het de Grote Kerk in het Winterpaleis in Sint Petersburg uit het midden van de 18de eeuw, die de traditionele Russisch-orthodoxe iconografie volgen, maar uitgevoerd zijn in de door tsaar Peter de Grote geïntroduceerde westerse stijl. Of de reis-iconostase die tsaar Alexander I in 1812-1814 meenam op zijn oorlogsexpedities, en de legervaandels uit het begin van de 20ste eeuw met de beeltenis van Maria of het ‘niet door mensenhanden gemaakte’ portret van Christus.

Bouwput

Een korte film laat zien hoe de staat na 1917 omging met priesters, kerken en iconen, hoe de kathedraal van Christus de Verlosser in Moskou uit 1883 in 1931 werd opgeblazen om plaats te maken voor het Paleis van de Sovjets, dat 415 meter hoog had moeten worden, maar niet verder kwam dan een bouwput, die in 1953 werd veranderd in een enorm zwembad en hoe op dezelfde plek ten slotte in 2000 een nieuwe kathedraal werd ingewijd. Een andere film geeft een Russisch-orthodoxe mis weer in drie kerken, waaronder de vroegere Tichelkerk in de Amsterdamse Jordaan, thans eigendom van de Russisch-orthodoxe parochie van de Heilige Nicolaas van Myra.

Deze tentoonstelling is te zien tot en met 16 september 2011. Zie ook de website van de Hermitage: www.hermitage.nl.