De veelzijdige schilder Abraham Bloemaert zette een geheel eigen accent op de kunst van de Gouden Eeuw. In zijn thuisstad Utrecht is nu een monumentale overzichtstentoonstelling te zien.

Voor het eerst in de geschiedenis is er sinds 11 november 2011 een monumentaal overzicht van schilderijen, tekeningen en prenten van Abraham Bloemaert (1566-1651). Zeer toepasselijk is het te zien in het Centraal Museum te Utrecht, waar deze invloedrijke katholieke schilder sinds 1576 woonachtig en werkzaam was. Altaarstukken en andere religieuze werken, mythologische voorstellingen, genre en allegorie, landschappen, stilleven en allegorie – dat alles is in een royale opstelling te zien. Een gelukkige vondst is de presentatie van tekeningen en prenten, die ingelijst op tafels staan opgesteld, vaak bij het corresponderende schilderij. De erbij geplaatste stoelen bieden de toeschouwer de gelegenheid om de kunstwerken in alle rust te bekijken.

Oeuvre

De schilderijen van Abraham Bloemaert vertonen niet alleen een grote diversiteit in onderwerp en formaat, maar ook in stijl. Begonnen als maniërist, ontwikkelde hij zich later tot een classicist, wiens werk goed herkenbaar is dankzij compositie en kleurgebruik. Hoe groot zijn invloed was blijkt uit het grote aantal leerlingen, dat hun loopbaan begon in zijn atelier: wel honderd. Zijn geschilderde oeuvre omvat meer dan 200 werken, het aantal tekeningen wordt geschat op omstreeks 1700, en er zijn meer dan 600 prenten naar zijn werk bekend, onder meer vervaardigd door zijn zoon Cornelis Bloemaert.

Enkele befaamde werken van Abraham Bloemaert ontbreken op de tentoonstelling, zoals het grote en grootse schilderij De dood van Niobe’s kinderen uit 1591 (Statens Museum for Kunst, Kopenhagen), en het onlangs door Museum Het Catharijneconvent in Utrecht verworven altaarstuk De vier kerkvaders uit 1632. Maar er is meer dan genoeg wel aanwezig, waarvan zeer te genieten valt.

Gouden Eeuw

Een drietal werken heeft connecties met de jezuïeten, met wie Bloemaert contact onderhield. Zo is er de fraaie Kroning van Maria uit 1619, afkomstig uit de Nijmeegse jezuïetenstatie. Tegen een strakke gouden achtergrond ontvangt Maria de kroon uit de handen van haar zoon en God de Vader, gehuld in een koorkap die ook op andere schilderijen van Bloemaert figureert, zoals in zijn Aanbidding van de koningen (ca. 1622-1624). Laatstgenoemd altaarstuk (424 x 290 cm) werd geschilderd voor het hoogaltaar van de jezuïetenkerk in Brussel, waar het gehangen heeft tot aan de opheffing van de Sociëteit van Jezus in 1773. Het is een uitbundig schilderij waarin rood en blauw de toon aangeven, en dat de aandacht levend houdt door de dynamische compositie. Aldus plaatst Abraham Bloemaert een eigen accent op de kunst van de Gouden Eeuw.

De tentoonstelling ‘Het Bloemaert-effect’ loopt nog tot 5 februari 2012. Meer informatie op de website van het Centraal Museum.