Brandsma, een verhaal voor vandaag is een koorwerk rond teksten van en over de in Dachau omgebrachte Titus Brandsma. Jan Peters was bij de premiere. “Gezongen dringen de teksten dieper door en nodigen uit tot meditatie.”

Het was een groots eerbetoon aan de man die in 2005 door de bevolking van de stad werd gekozen tot de “grootste Nijmegenaar aller tijden” en in 2022 door paus Franciscus werd heiligverklaard: de Nijmeegse hoogleraar Titus Brandsma. En waar kon dit eerbetoon beter plaatsvinden dan in het Titus Brandsma Memorial, de rijk gedecoreerde, honderdjaar oude vroegere jezuïetenkerk? Onder het oog van vele heilige jezuïeten werd deze karmeliet in een volle kerk bezongen.

De keuzes die Titus heeft gemaakt zetten je wel aan het denken

Een zanghulde was het, door een zestal koren die a capella en in wisselende samenstelling, in een vraag en antwoordspel, vanaf het priesterkoor of elders in de kerk, teksten van en over Titus ten gehore brachten. Op enkele hoogtepunten zong de hele kerk mee.

Bekende teksten van een over Titus Brandsma

Het waren grotendeels bekende teksten van en over Titus, door heel zijn leven heen, van zijn moeder tot aan het wonder dat nodig was voor de heiligverklaring. Alle teksten werden gezongen in de oorspronkelijke taal – Fries, Nederlands, Spaans, Duits en Engels – en groot geprojecteerd, zodat ze prima te volgen en mee te zingen waren. Hendrik Jan Bosman is erin geslaagd uit deze tekstfragmenten een inhoudelijk levensverhaal samen te stellen. Bekende teksten, maar toch is het anders wanneer je ze gezongen hoort: ze dringen dieper door en nodigen uit tot meditatie. 

De toonzetting van de liederen varieerde ook wat naar gelang de situatie waarin de tekst een plaats had: een noviciaat, een universiteit, een concentratiekamp. De componist – Willibrord Huisman – dirigeerde zelf en wist de zo verschillende koren met weinig samen repeteren toch op één lijn te krijgen en tot een geheel te smeden.

Wat zegt Brandsma ons, nu?

Dit eerbetoon aan Titus Brandsma had als ondertitel: “Een verhaal voor vandaag”. Deze thematiek speelde door het hele verhaal mee: wat zegt dit leven, deze mens ons nu? Overigens zonder in gemakkelijke vergelijkingen te vervallen tussen de politieke situatie toen en nu. Maar de keuzes die Titus heeft gemaakt zetten je wel aan het denken en dat was zeker ook de bedoeling. Visueel werd dat nog onderstreept door de vele jongeren die stonden te zingen.

Wat voor tekst, in welke taal?
Welke boodschap of moraal
Doet recht aan wie je was en bent?

Er is – jammer genoeg – geen opname van deze uitvoering. Wel heeft één van de koren al eerder enkele liederen ten gehore gebracht voor de bejaarde jezuïeten en hun medebewoners in Aqua Viva in Nijmegen.

Wat is waar, wat apocrief?

Het eerste lied, ‘Vandaag’, is het openingslied, dat vooral alle vragen op tafel legt. 

Bij alle meningen hier in de zaal.
Alle veelstemmigheid, al het gedwaal,
Blijf jij ons onbekend.

Hoe verstaan we jouw verhaal?
Wat voor tekst, in welke taal?
Welke boodschap of moraal
Doet recht aan wie je was en bent?

Hymne of wetenschap? Beeldend of kaal?
Bij alle meningen hier in de zaal.
Alle veelstemmigheid, al het gedwaal,
Blijf jij ons onbekend.

Wat is waar, wat apocrief?
Und wer war es der dich rief
In dyn ûngelok, in your grief?
Dat is voor ons een open vraag.

Was je een heilige? Wiesto nayf?
Warst du ein Opfer, of koos je actief?
Hoe je gehandeld hebt, and your belief,
Was sagt das uns
Vandaag ?

God alleen is genoeg

Dit tweede lied, getiteld “Rustig”, tekent de eerste jaren van Titus’ kloosterleven: een dierbare tekst van Theresia van Avila, afgewisseld met een Nederlandse hertaling.

De Nederlandse tekst luidt:

Wees rustig, wat er ook gebeurt
Voor niets hoef je ooit echt bang te zijn,
Want alles gaat een keer voorbij,
Maar God is altijd hier.
Wees rustig, maak vooral geen haast;
Geduld krijgt alles voor elkaar.
In alles, ook in jou, is God.
Niets anders doet er dan nog toe:
God alleen is genoeg.

Jammer genoeg zijn er nog maar twee opvoeringen van deze hommage voorzien: in maart op de campus van de universiteit en in mei in Titus’ geboorteplaats Bolsward. Maar teksten en muziek komen vrij toegankelijk voor andere koren die het zouden willen uitvoeren.