webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Schepping, gebed en opoffering: de film Gravity van Alfonso Cuarón is diep religieus, maar nu eens niet zeemzoeterig.
Ik hou niet zo van ruimtevaartfilms. Misschien was ik daardoor zo geraakt door de eenvoud en diepgang van Cuaróns laatste juweeltje. Heel anders dan dat pedante The Tree of Life of het sentimentele The Life of Pi. Wat ik zo bewonder in Gravity is dat de diepgang er niet te dik op ligt. Een bijzonder spannend entertainment waar je nog heel wat mee bezig bent als je uit de zaal stapt en je wat dieper wenst te graven. Op maat gesneden voor adolescenten, perfect aangepast aan hun taalgebruik en adrenalinebehoeften. Tegelijkertijd – maar dat hoeft heus niet – kun je heel wat verbanden leggen met thema’s van waarde voor wie nu eenmaal vanuit een religieus standpunt wil leven.
Neem nu bijvoorbeeld de aarde: van ver daarboven in het heelal krijgen onbenullige aardse dingen bijzonder veel waarde. Het geblaf van een hond, het geneurie van een man, het gekrijs van een baby worden dan symbolen, sacramenten van het pure leven. De vier elementen, lucht, water, aarde en vuur komen heel de tijd aan bod, en nodigen uit tot een diepere reflectie over onze schepping. Stilte is een bijzonder personage in de film. Verruimend en rustgevend, maar ook angstaanjagend dichtbij. Wat is gravity, de zwaartekracht die je doet kiezen voor het leven?
Eén onvergetelijk moment kan gelezen worden als een meditatie over zelfmoord of euthanasie. Inderdaad, Dr. Ryan Stone heeft de vrije hand aan alle knopjes om haar leven stop te zetten. Ik heb niets meer te verliezen, laat me toch gaan. Niemand zal over mij treuren, niemand wacht op mij. Wat heeft het nog zin? Wat precies doet iemand kiezen voor het leven? Ondanks alles. Zij heeft het dierbaarste verloren. Haar is alles ontnomen. Zij heeft nooit leren bidden. Laat me toch rustig inslapen en alles achter mij laten. Wat is die zwaartekracht die je opnieuw doet kiezen voor deze wereld, die je o zo vaak achter je wil laten? Wat is de zwaartekracht die je opnieuw naar deze aarde doet verlangen? Want de diepste religieuze motivaties voeren niet weg van de materie in hogere sferen waar je naar adem snakt, maar maken je spiritueel bewust midden in de materie, in die modder van het gewone waaruit nieuws wordt geboetseerd.
Scène uit Gravity: Sandra Bullock als Ryan Stone
Een van de meest beklijvende scènes is het moment waarop Ryan daadwerkelijk bidt – zonder dat je er erg in hebt. O, was dit een gebed, zal u vast zeggen. Zoals Maria zegt zij opnieuw ‘ja’ aan het leven wanneer die engel van haar is voorbijgekomen – of was het een droom? Maria zal vast ook zoiets gedacht hebben (Lc. 1:26). Wat een prachtig gebed, dat letterlijk verruimend is en ademruimte geeft – als een nieuwe schepping.
De laatste scène kun je interpreteren als een nieuwe schepping. “Toen zag ik een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.” (Ap. 21:1) Het eschatologisch visioen van het Rijk van God duwt onze aarde niet weg om ze te vervangen, maar vormt ze om tot een plek waar het goed is om te wonen. Een nieuwe Eva is geboren, uit vuur en water en lucht en aarde. De nieuwe schepping is de nieuwe liefde voor deze aarde, dit leven, zo broos maar zo zinvol.
Paradoxaal genoeg staat de film met beide voeten op de grond
Zelfs christologische diepgang zou je kunnen zien in het offer – wat een ouderwets woord – van Matt Kowalski. Een man offert zich op opdat jij zou leven. Wat een held. Waarom moet dat? Er is geen waarom. Een christologisch motief.
Schepping, leven, bidden, zin, aankondiging, ja, offer, eschatologie… U, die christen wil zijn, waarop wacht u? Eens lekker achterover liggen genieten, en thema’s voorgeschoteld krijgen die diep religieus zijn en nu eens niet zeemzoeterig – maar, paradoxaal in zo’n film, met beide voeten op de grond. Eindelijk weer eens iemand die normaal doet over het geloof. Want het geloof in God staat o zo dicht bij het geloof in onze wereld, in de mens, in het leven, in jouw eigenste leven, hier en nu.
Ik raad u de 3D-versie aan, om beter die diepere dimensie te kunnen beleven. Zelfs al houdt u niet zo van ruimtevaartfilms. Meestal gaan die over zeer eenvoudige, dierbare dingen die ons leven verrijken. En mocht u na dit stukje zeggen: wat sleur je er nu toch weer bij? Geeft niet. Hopelijk kunt u ook zonder deze overwegingen genieten van de film. Want – wie zei dat weer? – genieten is de voltooiing van de schepping. Zoals u een 3D-bril opzet om een extra dimensie te zien, lees ik af en toe ordinaire dingen graag met een religieuze bril, omdat er zoveel diepgang verscholen zit tussen de plooien van ons bestaan.
