webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
De Elfstedentocht giet oan dit jaar, met of zonder schaatsen onder de voeten… Dries van den Akker maakt een pelgrimage naar religieuze en culturele bezienswaardigheden langs de Elfstedenroute. Aflevering 4 (slot): Franeker – Dokkum – Leeuwarden.
Het oudste nog werkende planetarium ter wereld, in Franeker. Foto: Roel Wijnants/Flickr.com (creative commons)
Ooit had Franeker een universiteit. Sic transit… Aan de Voorstraat is het huis van theologieprofessor Valckenier op nummer 49 nog herkenbaar aan de religieuze friezen boven de ramen op de eerste verdieping. In het beroemde planetarium even verderop kunt u stilstaan bij de omloop der planeten. Hier wordt zichtbaar hoe de tijd voorbijgaat. Misschien schieten u Sint Augustinus’ woorden te binnen:
Het zijn slechte tijden! Het zijn moeilijke tijden! Dat zeggen de mensen tenminste. Maar wat zijn ‘de tijden’? De tijden worden gevormd door de omloop der planeten. Nee, laten wij liever goed leven, dan worden de tijden vanzelf goed. Wij zijn de tijden. Zoals wij zijn, zijn de tijden.
Bron en kapel ter ere van de H. Bonifatius, Dokkum. Foto: Jim Forest/Flickr.com (creative commons)
Dokkum werd bekend omdat daar in het jaar 754 Sint Bonifatius werd vermoord. Met hem stierven tweeënvijftig gezellen. Sinds de Reformatie raakte het stadje als bedevaartsoord in vergetelheid. In de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw nam de belangstelling weer toe. Titus Brandsma was nog betrokken bij het herstel van de Bonifatiusbron en de inrichting van het processiepark met pelgrimskapel. De neogotische kerk, toegewijd aan Sint Martinus en Sint Bonifatius, houdt een reliekschrijn in ere met een gedeelte van zijn schedel.
Zuidzijde van Bartlehiem, vanaf Dokkum. Foto: Arthurvd/Flickr.com (creative commons)
Het behoort weliswaar niet tot de elf steden, maar het gehucht Bartlehiem is met zijn driesprong van waterwegen bij elke Elfstedenrijder bekend. Vanuit Franeker ga je rechtdoor naar Dokkum; vanuit Dokkum sla je linksaf naar Leeuwarden: de finish is in zicht. Bartlehiem dankt zijn naam aan het cisterciënzerinnenklooster Bethlehem. Het werd gesticht in 1163. Alleen de naam is over. De zalige premonstratenzer abt Frederik van Hallum bezocht het regelmatig. Bijvoorbeeld toen ene zuster Ferthwa plotseling onafgebroken “Wee, wee!” begon te roepen. Niemand wist wat haar scheelde. Niemand kon haar stil krijgen. Frederik werd erbij geroepen. Hij legde haar de handen op en zij bedaarde. Op een andere keer in de winter kon Frederik het water niet over. Zijn voet maakte onmiddellijk een wak toen hij het ijs probeerde. Hij legde zijn mantel op het water, zodat deze bevroor. Die gebruikte hij als brug…
Bonifatiuskerk te Leeuwarden. Foto: Marjon Kruik/Flickr.com (creative commons)
De tocht eindigt weer in Leeuwarden. Ook die stad heeft een neogotische Sint-Bonifatiuskerk. Hopelijk speelt het orgel. Het is afkomstig uit het voormalige jezuïetencollege te Katwijk. Het college verhuisde halverwege de vorige eeuw naar Zeist en is intussen geen jezuïetencollege meer. Sic transit… Net als de muziek van het orgel, het ijs en roem van de schaatsenrijders.
2. Sloten – Stavoren – Hindeloopen
3. Workum – Bolsward – Harlingen
4. Franeker – Dokkum – Leeuwarden
Afbeelding boven dit artikel: De koploper van de zesde Elfstedentocht bereikt Bolsward, 30 januari 1940.
Foto: Spaarnestad Photo/Het geheugen van Nederland.
