Is Nivedita Indiaas of Pools, is ze wit of gekleurd en is ze ook Duits? Een jonge vrouw van gemengde afkomst zoekt haar identiteit in een mijnenveld.

In Duitsland liggen discussies rond ‘rassen’ en racisme nog steeds gevoelig. Ras wordt gezien als een construct, ooit gebruikt door fascisten om het stelselmatig uitmoorden van bevolkingsgroepen te kunnen rechtvaardigen. Als ras slechts een construct is komt dat erop neer dat rassen dus eigenlijk niet bestaan. En als ze niet bestaan, kan er ook niet over racisme gesproken worden. Zo redeneert auteur, journalist en professor cultuurwetenschappen aan de universiteit in Düsseldorf, Mithu Sanyal in de Guardian. Ze legt uit dat de Alternative für Deutschland (AfD) op deze manier eigenlijk het monopolie krijgt om over racisme te praten. 

Is ze Indiaas of Duits en waarom kan dat niet samengaan?

Sanyals debut Identitti pakt dit thema stevig aan en het is niet verwonderlijk dat het in Duitsland een bestseller is geworden. 

Een ingrijpende week

In Identitti maken we kennis met studente Nivedita Anand, die tijdens haar masterstudie intercultural studies/postkoloniale theorie op zoek is naar haar identiteit. Haar vader is Indiaas, haar moeder Pools. Is ze wit of gekleurd? Is ze Indiaas of Duits en waarom kan dat niet samengaan? Het boek volgt Nivedita tijdens een ingrijpende week van haar leven. Deze verhaallijn is vervlochten met flashbacks van eerdere momenten in haar leven en met haar blog die ze onder de naam Identitti voert en die haar enige bekendheid geeft. Een van haar blogs is tevens het begin van het boek: 

‘IDENTITTI:

Een blog van Mixed-Race Wonder-Woman

Over mij:

De laatste keer dat ik met de duivel sprak was hij naakt, zichtbaar seksueel opgewonden en een vrouw. Tot zover sociale zekerheden: als je er niet eens van op aan kunt dat de duivel een man is, kun je meteen elke vorm van identiteit uittrekken als een oud T-shirt!’

Ze roept haar studenten op hun ziel te ‘dekoloniseren’

In haar blogs bespreekt ze op enigszins naïeve wijze een groot scala aan vragen waar ze tijdens haar zoektocht naar haar identiteit tegenaan loopt, zoals gender, postkolonialisme en vrouwelijke seksualiteit. Deel van haar blogs zijn haar ‘gesprekken’ met de hindoestaanse godin Kali die haar raad geeft.

Iedereen die wit is: wegwezen

Als Nivedita in de studiegids het vak ‘Kali studies’ ziet staan weet ze waar ze wezen moet. Het vak wordt gegeven door professor Saraswati, bekend om haar intellectuele maar ook radicale manier van lesgeven. Assertief en doordacht als deze professor is, wordt alles ingezet voor het hogere doel dat zij voor ogen heeft: “Saraswati draaide zich perfect gechoreografeerd om, hield haar bril, die aan een ketting om haar nek bungelde, voor haar ogen en keek met gefronst voorhoofd naar de rijen studenten: ‘Oké, iedereen die wit is: wegwezen’.”

De professor is erop uit zieltjes te redden. Om haar studenten op te roepen hun ziel te ‘dekoloniseren’ en hen te helpen hun ware identiteit te vinden. Voor Nivedita is ze een rolmodel, misschien zelfs wel de personificatie van de godin Kali, en ze vindt bij Saraswati antwoorden op haar vragen. “Het leek alsof tektonische platen verschoven. Bergen rezen op waar eerder lege vlaktes waren geweest, de aarde barstte open en iets brak af van Nivedita’s continent en dreef weg, de zee van mogelijkheden in.”

Wat één week dagboek openbaart

Deel van het vak is het bijhouden van een ‘race-dagboek’, het opschrijven van elke vorm van racisme waarmee de studenten geconfronteerd worden. Na een week wordt het Nivedita al duidelijk dat racisme overal om haar heen is. Zelfs welgemeende vragen van mensen waar ze vandaan komt, of ze Duits spreekt, maken haar duidelijk dat ze in de ogen van anderen vaak niet meer dan een ‘paspoort Duitse’ (zoals de AfD het noemt) is. Ze merkt ook dat ze te ‘wit’ is om door de PoC (People of Colour) als volwaardig te worden gezien. Ze lijdt niet in dezelfde mate onder het racisme als de ‘echte’ PoC. 

Het feit dat alle karakters in een kritisch licht worden gesteld, maakt ieder perspectief relatief

De hel breekt pas echt los als blijkt dat professor Saraswati niet gekleurd en Indiaas is, maar ‘gewoon’ wit en zich heeft laten ‘kleuren’. Saraswati wordt in de media door het slijk gehaald en Nivedita, als haar volgelinge, ontkomt hier ook niet aan. Nivedita zelf wil ook antwoorden. Ze voelt zich bedrogen en besluit bij Saraswati te bivakkeren die een tijdje ondergedoken zit. 

Identitti legt het debat bloot

De vele discussies die volgen, zowel tussen hen als in de media, leggen de vraagstukken en stellingnames rond racisme feilloos bloot. Bijvoorbeeld Saraswati’s stelling dat racisme niet een individuele eigenschap is, maar een systeem waarin we leven. Of de vraag in hoeverre iemand onder racisme geleden moet hebben om als een PoC te worden beschouwd, of om het voor hen op te nemen. 

De gekozen vorm van satire, aangevuld met momenten van magisch realisme, stelt auteur Sanyal in staat om veel onbesproken aspecten van dit problematische onderwerp onder de aandacht te brengen. Het feit dat alle karakters in een kritisch licht worden gesteld, maakt ieder perspectief relatief. Want ook het beeld van de ‘dominerende’ of ‘geprivilegieerde witten’ is uiteindelijk een stereotype dat belemmert.

Meer informatie over Identitti van Mithu Sanyal vindt u hier.