Er wonen steeds minder christenen in het Midden-Oosten – en zij die achterblijven zijn vaak verdeeld. Thom Sicking SJ leeft al jaren onder hen in Libanon. Kunnen wij in West-Europa iets voor hun doen?

Het christendom in het Midden-Oosten heeft het moeilijk. Veel christenen trekken weg naar Europa of Amerika. Hoe reageren we hierop in Europa? Met verdriet? Worden we kwaad? Proberen we te begrijpen? Bieden we hulp?

Als je in het Midden-Oosten woont – zoals ik – en de situatie van dichtbij kent, ben je vaak ongelukkig over de manier waarop er in Europa wordt gesproken. Emotioneel, oppervlakkig en bevooroordeeld; alsof christenen het meest te lijden hebben onder het geweld in deze regio. Maar de grote meerderheid van de slachtoffers (en de vluchtelingen) zijn moslim en hun situatie is niet minder dramatisch. 

Geen christenen meer in het Midden-Oosten?

Maar hoe is de situatie van de christenen? Een tiental jaren geleden verscheen een boek met de titel Vie et mort des chrétiens d’Orient (Leven en sterven van de christenen in het Oosten). Uitstekend gedocumenteerd, met een pessimistische toekomstvisie. In Turkije, al sinds Paulus een centrum van het christendom, resten van dat christendom slechts een paar mooie monumenten, die vooral toeristen trekken. In Irak, Syrië en Palestina slinkt het aantal christenen van jaar tot jaar en met de oorlog in de regio is de vermindering dramatisch. Als dit zo doorgaat – en daar lijkt het wel op – dan is de geschiedenis van de christenen in het Midden-Oosten weldra ten einde. 

Christenen hier blijven geloven in hun belangrijke en zinvolle rol.

Het boek riep veel reacties op. Christenen hier blijven geloven in hun belangrijke en zinvolle rol. Ze weten dat ze iets te bieden hebben waar de wereld behoefte aan heeft en ze zijn moe van alle voorspellingen die hun naderend einde aankondigen.

Toch is de crisis duidelijk zichtbaar. Zelfs hier in Libanon, waar nog dertig procent van de bevolking christen is – tegen vijftig procent twintig jaar geleden. De christenen in Libanon zijn maatschappelijk zeer actief. 

Onderlinge verdeeldheid

De christenen in het Midden-Oosten zijn onderling verdeeld door hun verschillende culturele en spirituele achtergronden. Er zijn Chaldeeërs, Armeniërs, Syriërs, Grieken en ieder heeft een eigen liturgische taal. Ook tussen de katholieken (de oosterse kerken die met Rome verbonden zijn) en orthodoxen (die dat niet zijn), is verdeeldheid. Er zijn twaalf verschillende kerken, ieder met een eigen hiërarchie, maar allen voelen zich bedreigd. Dit leidt tot een houding van zelfverdediging: ieder kerkgenootschap wil de eigen rijke traditie bewaren. Terwijl er vooral behoefte is om de handen ineen te slaan. Maar oorlog en rampen vormen geen basis voor nieuwe initiatieven in deze richting. 

Wat kunnen christenen in Europa doen? De vluchtende christenen opvangen als ze in Europa aankomen? Natuurlijk is het goed vluchtelingen (christen of  niet) te helpen en, als dat mogelijk is, ze een omgeving  te bieden waarin ze hun eigen identiteit kunnen beleven. Er bestaat in Nederland een Syrisch klooster dat die rol vervult voor de Syrisch orthodoxe christenen. Maar beter is het hen te helpen in hun eigen land te blijven en daar hun bestaan (opnieuw) op te bouwen. Anders moedig je ook de achterblijvers aan om te vertrekken, wat het probleem enkel vergroot. Christenen in Europa zouden kunnen helpen om hier in stand te houden wat er nog is en de idealen die er leven proberen te begrijpen.

Vriendschappen over alle grenzen heen

Ook de christenen hier zetten zich in voor slachtoffers en vluchtelingen. Bijvoorbeeld de Jesuit Refugee Service, die zich sterk maakt voor onderwijs aan kinderen van vluchtelingen. De mensen die zich hier inzetten zijn zowel christenen als moslims. Ze werken uitstekend samen, iets wat wezenlijk is voor de opbouw van een nieuwe maatschappij. Er groeien vriendschappen over alle grenzen heen. Samen in een moeilijke omgeving opbouwend werk verrichten, schept verbanden die in de toekomst kostbaar zijn.

Ze werken uitstekend samen, iets wat wezenlijk is voor de opbouw van een nieuwe maatschappij.

Met dit panorama voor ogen, hoe kun je in West-Europa reageren op wat speelt onder de christenen in het Midden-Oosten?

Verdrietig zijn helpt niet. Kwaad worden dan? Kwaad op de internationale politiek die de oorlog bevordert? Dit is een gezonde reactie, maar verandert niet veel. Proberen te begrijpen? Ja, en niet alles slikken wat de media ons voorspiegelen, gevoelig worden voor de menselijke drama’s en er positief op reageren. Hulp bieden? Zeker, en als dat mogelijk is organisaties steunen die proberen de christenen hier te helpen bij de wederopbouw. 

Een klein zaadje

Ook al blijkt het aantal christenen in het Midden-Oosten verder dalen, ze kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de toekomst van de regio. Christen zijn is geen kwestie van aantal. Het evangelie spreekt over een klein zaadje dat een boom wordt of over een klein beetje gist dat het hele deeg kan laten rijzen. Dat is, denk ik, de plaats van christenen in het Midden-Oosten, vandaag en in de toekomst.

Foto door Mark Fischer op Flickr.