Isaura Bouwmeister, Meryem Yachou en Milan Tielemans schreven het winnende essay van de Klimaatchallenge over klimaatangst en klimaatontkenning. Geloven hun mede-scholieren in naderende klimaatrampen en hoe gaan ze daar mee om?

Waarom niet bij de jeugd beginnen? Zoiets moeten de leden van de ECO-kern, een werkgroep binnen het Ignatiaans Apostolisch Netwerk (IgnAN) gedacht hebben toen ze het plan opvatten een Klimaat Challenge te lanceren voor 16- tot 18-jarigen.

Omdat we ons sterk aangesproken voelen door het probleem van het afnemend mentaal welzijn van jongeren, kwamen we terecht bij het thema van klimaatangst

Met dit initiatief hoopten ze jongeren uit te dagen kritisch te reflecteren over een specifiek domein binnen de klimaattransitie en in een essay toekomstgerichte strategieën uit te schrijven. Twintig leerlingen (m.n. van het Xaveriuscollege in Borgerhout en het Onze-Lieve-Vrouw-plus college in Antwerpen) namen de handschoen op.

Isaura Bouwmeister is één van hen. Samen met Meryem Yachou en Milan Tielemans schreef ze het winnende essay Klimaatangst en klimaatontkenning. Uitdagingen en kansen tijdens de klimaattransitie.

_{(tekst gaat door onder afbeelding)}

Isaura Bouwmeister

Hoe kwamen jullie erbij om deel te nemen?

In de derde graad krijgen alle leerlingen op onze school de kans in te tekenen voor een module naar keuze. Wij kozen voor de module Milieuwetenschappen. De verantwoordelijke leerkracht Hans Gooris had zijn groep aangemeld voor de Klimaat Challenge en we moesten dus een thema kiezen. Omdat we ons sterk aangesproken voelen door het probleem van het afnemend mentaal welzijn van jongeren, kwamen we terecht bij het thema van klimaatangst.

Hoe zijn jullie concreet te werk gegaan?

Aanvankelijk zagen we het veel te ruim. Zo dachten we bijvoorbeeld aan een onderzoek naar de evolutie van het fenomeen door de tijd heen. Dat bleek onhaalbaar. De eerste uitdaging bestond er in het thema scherper af te lijnen en te begrenzen. Via gesprekken en lectuur kregen we meer zicht op mogelijke reacties over het fenomeen van de klimaatverandering. We besloten ons onderzoek te beperken tot de twee die – hoe verschillend ook – beide konden leiden tot een vorm van passiviteit: verlammende angst enerzijds en anderzijds wat men klimaatontkenning is gaan noemen.

Terwijl een meerderheid van de deelnemers (54%) overtuigd is van de impact op hun toekomst en 20% dit mogelijk acht, valt op dat ongeveer een op de zes leerlingen (16%) denkt dat klimaatverandering hen niet zal raken

Toen begon het concretere werk. We ontwierpen twee posters met tips: ‘Hoe omgaan met klimaatangst?’ en ‘Hoe in gesprek gaan met klimaatontkenners?’

Uiteindelijk hebben we die posters niet verspreid omdat we twijfelden aan de impact ervan.

Hoe hebben jullie de aanpak dan bijgestuurd?

Door ons in het thema te verdiepen en erover in gesprek te gaan met medeleerlingen, groeide het vermoeden dat op school de groep klimaatontkenners groter zou kunnen zijn dan verwacht. Vanuit de leerlingenraad zetten we al jaren erg in op klimaat- en milieuacties, maar misschien blijkt het effect ervan toch beperkter dan gehoopt. Zo ontstond het idee via het schoolplatform een vrijblijvende enquête te verspreiden waarin gepolst werd naar de betrokkenheid bij het klimaatthema en de mate waarin klimaatangst en -ontkenning leeft bij onze medeleerlingen. De vragenlijst bestond uit gesloten vragen, gericht op het kwantificeren van gevoelens en houdingen, en open vragen die ruimte boden voor persoonlijke meningen en ervaringen. Uiteindelijk reageerden 401 leerlingen van de ongeveer negenhonderd.

Wat zijn de belangrijkste conclusies?

Er is grote verdeeldheid rond dit thema. Dat is ook maatschappelijk zo. Terwijl een meerderheid van de deelnemers (54%) overtuigd is van de impact op hun toekomst en 20% dit mogelijk acht, valt op dat ongeveer een op de zes leerlingen (16%) denkt dat klimaatverandering hen niet zal raken. Dit ontkennende perspectief wordt versterkt door het feit dat 34% van de leerlingen aangeeft helemaal geen emoties te voelen bij klimaatverandering. Opvallend is ook dat de helft van de leerlingen niet weet of ze met hun eventuele klimaatzorgen (bijv. mentale onrust over de toekomst van de planeet) op school terecht kunnen, wat wijst op een gebrek aan zichtbare initiatieven.

Zelf zet je je al jaren in om vanuit de leerlingenraad het milieubewustzijn te vergroten. Ook in heel wat leerplannen komt het thema aan bod. Ervaar je de resultaten van jullie onderzoek niet als ontmoedigend?

Helemaal niet. Er is nog zoveel ruimte voor verbetering. Het is een groeimarge die energie geeft en uitdaagt om een betere aanpak te vinden om meer jongeren mee te krijgen: enerzijds de bezorgde leerlingen die behoefte hebben aan handelingsperspectief, anderzijds de ontkennende groep die een andere benadering nodig heeft – minder angstaanjagend, meer gericht op concrete, haalbare acties. Beide groepen delen een behoefte aan duidelijke informatie en erkenning van hun perspectief. Daar kunnen we toch mee verder?

De conclusies geven energie en dagen uit om een betere aanpak te vinden om meer jongeren mee te krijgen

Mooi toch, dit hoopgevend slotperspectief. Isaura blikt tevreden en dankbaar terug op de ondersteunende begeleiding en kijkt met enthousiasme vooruit. Binnenkort trekt ze samen met leden van IgnANs ECO-kern naar de directeurs van andere scholen om hen te vragen de enquête ook aan hun leerlingen aan te bieden.

Wijs om bij de jeugd te beginnen.

Foto door Matt Palmer via Unsplash