Hoe krijgen studenten meer voeling met de uitdagingen in de samenleving, en in het bijzonder met die aan de onderkant? Het vak service-learning brengt hen ermee in contact.

De rol van universiteiten en hogescholen bestaat erin om onderwijs en onderzoek te leveren ten dienste van onze samenleving. Om die samenleving ten dienste te kunnen zijn, moeten hogeronderwijsinstellingen voldoende betrokken zijn bij die samenleving. Steeds vaker wordt daarom het belang van de maatschappelijke rol van het hoger onderwijs naar voren geschoven. Service-learning biedt de mogelijkheid om het hoger onderwijs beter af te stemmen op de noden en de behoeften in de maatschappij. Het is daarmee een relevante onderwijsmethode om de maatschappelijke betrokkenheid van het hoger onderwijs te versterken.

Een student vroedkunde werkt samen om kwetsbare jonge mama’s beter te bereiken

Service-learning als onderwijsvorm is een tiental jaren geleden naar Europa overgewaaid vanuit de Verenigde Staten en Latijns-Amerika. Intussen zijn er in Europa verschillende (inter)nationale netwerken actief die zich inzetten voor promotie en versterking van service-learning in het hoger onderwijs. Ook Vlaanderen sprong in 2018 mee op de kar, met de oprichting van het Vlaamse Netwerk voor Service-Learning in Hoger Onderwijs, gecoördineerd door het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (UCSIA).

Een sociaal engagement aangaan

In een service-learning vak gaan studenten een sociaal engagement aan binnen hun eigen opleiding. Zo kan een architectuurstudent meewerken aan het herontwerpen van een opvangcentrum voor dak- en thuislozen. Of een student vroedkunde werkt samen met een Huis van het Kind om kwetsbare jonge mama’s beter te bereiken. 

Kenmerkend aan deze initiatieven is dat de student vertrekt vanuit een nood in de samenleving, en dat hij samen met een sociale organisatie en zijn doelgroep op zoek gaat naar oplossingen. De ervaring is voor de student en voor de organisatie relevant en betekenisvol. Zo laat een student politieke wetenschappen optekenen: “Ik heb Community Service-Learning gekozen omdat het een nuttige bijdrage levert. [….] Het is niet zo dat je een paper schrijft en dan zomaar indient en daar punten op krijgt, je helpt er echt een organisatie mee.”

Dienen, reflecteren, leren

Bij een service-learning traject staan drie elementen centraal: de student dient de maatschappij door het maatschappelijk engagement, de student reflecteert over die ervaring, en leert op die manier op academisch, persoonlijk en maatschappelijk vlak.

Een blik op de samenleving waar ik normaal niet mee in contact kom

De combinatie van deze drie aspecten daagt de student uit om de kennis en vaardigheden uit zijn opleiding in te zetten voor de samenleving, en in het bijzonder voor de kwetsbaren. Hij leert om het geleerde toe te passen op concrete situaties in de échte wereld met échte mensen. Op deze manier leiden hogeronderwijsinstellingen hun studenten op tot verantwoordelijke en betrokken burgers. Of zoals een student verpleegkunde schrijft: “Het vak opende de blik op de samenleving waar ik normaal niet mee in contact komt.”

Het vak service-learning wordt populairder

De laatste jaren streven steeds meer Vlaamse hogescholen en universiteiten naar structurele inbedding van maatschappelijk engagement en bieden ze verscheidene service-learning vakken aan in hun opleidingen. Het Vlaamse Netwerk voor Service-Learning in Hoger Onderwijs brengt de expertise van de Vlaamse hogeronderwijsinstellingen samen in een lerend netwerk. Onlangs publiceerde het netwerk het rapport: Service-Learning in het Hoger Onderwijs in Vlaanderen. Een stand van zaken met daarin een overzicht van inspirerende voorbeelden uit alle partnerinstellingen van het netwerk.