Lezers van mijn boek Afrika: een gedroomde toekomst stellen regelmatig mijn hoopvolle kijk op Afrika ter discussie. Zij verwijzen naar alles wat misloopt in Afrika: de corruptie, het slechte bestuur, de militaire coups, rebellieën, het gebrekkige onderwijs en de manke infrastructuur. Hoe kan ik dan beweren dat de 21ste eeuw misschien de eeuw van Afrika wordt?

Afrika staat inderdaad voor grote uitdagingen. Terwijl de extreme armoede in andere continenten de laatste drie decennia afnam, verminderde de armenpopulatie in Afrika niet. De verdubbeling van de Afrikaanse bevolking in de komende 25 jaar zal leiden tot een nooit geziene toevloed van jongeren op de arbeidsmarkt. Indien er geen jobs voor deze jongeren zijn, dreigt massale werkloosheid met alle gevolgen van dien: onrust en migratie, zowel naar de overbevolkte Afrikaanse steden als richting Europa. De impact van de klimaatverandering, waarvoor Afrika geen verantwoordelijkheid draagt, zal die migratiedruk nog aanscherpen.

Positieve zijde

Maar deze ontwikkelingen hebben ook een positieve zijde. Dankzij de demografische groei beschikt Afrika nog decennialang over de jongste bevolking ter wereld. Vandaag bedraagt de gemiddelde leeftijd in België 41 jaar. In Congo ligt de gemiddelde leeftijd op 15 jaar: een kloof van 26 jaar.

De jonge Afrikaanse bevolking is innovatief. Jonge Afrikanen ontwikkelen nieuwe vormen van economische bedrijvigheid of ze gaan aan de slag met innovatieve technieken in klassieke sectoren zoals de landbouw. Op maatschappelijk vlak liggen jongeren steeds vaker aan de basis van actiegroepen die hun politieke leiders ter verantwoording roepen, zoals recent nog het geval was in Kenia. De snelle informatieverspreiding dankzij het massale gebruik van mobiele telefoons doet autoritaire regimes op hun grondvesten trillen. Hun houdbaarheidsdatum is fors geslonken.

Afrikanen zijn uitzonderlijke ondernemers, die hun bedrijfjes zelfs in een moeilijke omgeving doen gedijen

De klimaatproblematiek inspireert de Afrikaanse landen om versneld werk te maken van hernieuwbare energieproductie, zonder de belastende erfenis van de oude vervuilende energie-infrastructuur mee te sleuren. Daar bovenop zijn Afrikanen uitzonderlijke ondernemers, die hun bedrijfjes zelfs in een moeilijke omgeving doen gedijen.

Als impact-investeerder heb ik de afgelopen dertig jaar honderden Afrikaanse ondernemers en landbouwers ontmoet. Hun inventiviteit, werkkracht en doorzettingsvermogen zijn fenomenaal. Geen van hen heeft me ooit gevraagd om hen te helpen migreren. Integendeel, ze vroegen veeleer om steun bij de uitbouw van hun bedrijfjes.

Grondstoffen

Afrika is de voornaamste leverancier van de kostbare grondstoffen die onmisbaar zijn voor de groene energietransitie (zoals kobalt, koper, lithium). Het continent staat geopolitiek terug op de kaart. Economische grootmachten zetten alle middelen in om in de gunst van Afrikaanse regimes te komen en de hand te kunnen leggen op die grondstoffen. Intussen heeft China zich de aanvoerketen van kobalt – noodzakelijk voor de aanmaak van batterijen – grotendeels toegeëigend.

De eerste tekenen van een ‘African Renaissance’ worden zichtbaar

Tegelijkertijd biedt die wereldwijde behoefte aan grondstoffen de Afrikaanse overheden de kans om de machtsverhoudingen in hun voordeel om te buigen. Ze kunnen buitenlandse mogendheden opleggen een groter deel van de waardeketen in Afrika te houden. Deze aanpak kan enkel slagen wanneer Afrikaanse leiders op hun strepen staan en niet in verleiding worden gebracht door omkoping van buitenaf. Gelukkig laten Afrikaanse leiders het belang van investeringen en werkgelegenheid in Afrika steeds zwaarder wegen. De eerste tekenen van een ‘African Renaissance’, waarover president de voormalige Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki voor het eerst sprak, worden zichtbaar.

Kwaliteit van onderwijs

Cruciaal voor een hoopvolle en gedroomde toekomst van Afrika is de kwaliteit van het onderwijs. De jonge bevolking zal des te innovatiever zijn, wanneer ze op een goede opleiding kan bogen. Afrika spant zich in om de toegang tot het onderwijs te verbeteren, maar kwalitatief is er nog veel werk voor de boeg. Er is dus een belangrijke rol weggelegd voor de onderwijssector om een gedroomde Afrikaanse toekomst mee gestalte te geven.

Foto door Claudio Gonçalves via Unsplash