webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Verzet je actief tegen sociale ongelijkheid zei generaal overste van de jezuieten Pedro Arrupe tegen zijn broeders. In Belgie werd daarop het USOS opgericht, nu 40 jaar geleden. Wat hebben ze voor elkaar gekregen?
Al sinds 1985 bouwt de Universitaire Stichting voor Ontwikkelingssamenwerking, kortweg USOS, aan een wereld waar sociale rechtvaardigheid centraal staat. Als organisatie verbonden aan de Universiteit Antwerpen en geïnspireerd door ignatiaanse waarden, werkt USOS via drie krachtlijnen: ervaringsgericht leren, duurzame samenwerking met partners in het Globale Zuiden en het ontvangen van studenten uit het Zuiden in Antwerpen. Wat begon als een studenteninitiatief, groeide in vier decennia uit tot een vaste en gewaardeerde speler binnen de universitaire gemeenschap.
De kiem voor USOS werd gelegd in de jaren 80, toen studenten aan de voormalige UFSIA (Belgische universiteit) vroegen om een structureel engagement van hun universiteit met wat toen nog de ‘Derde Wereld’ werd genoemd. Met steun van econoom Stefaan Marysse en rector Louis Van Bladel – bijgenaamd ‘de rode jezuïet’ – kreeg deze oproep concreet vorm. Van Bladel geloofde in een universiteit die méér doet dan opleiden voor de arbeidsmarkt: een plek waar jongeren worden gevormd tot kritische en sociaal bewogen burgers. Samen met Marysse liet hij zich inspireren door de universitaire ngo FUCID in Namen, waar exposurereizen voor studenten werden ingezet als krachtige vorm van bewustmaking. In die geest werd in 1985 USOS opgericht, als antwoord op de oproep van jezuïet Pedro Arrupe om zich actief te verzetten tegen sociale ongelijkheid.
De eerste exposurereizen volgden al snel. In India werkte USOS samen met het Xavier Institute of Social Service (XISS) in Ranchi, waar de Belgische jezuïet Michael Van den Bogaert zich inzette voor de rechten van de Adivasi-bevolking. Ook in Zaïre (het huidige DR Congo) en Nicaragua werden banden gesmeed. Tegelijk groeide op de Antwerpse campus een levendige studentenwerking, met lezingen, een eigen magazine (‘Globaal’) en culturele activiteiten. De energie was groot, en al snel ontstond de behoefte aan een meer gestructureerd aanbod.
Klik op de foto en luister naar de ervaring van Nette met USOS.
Die structuur kwam er eind jaren 90, toen USOS onder leiding van jezuïet Jef Van Gerwen evolueerde tot een echte vormingsorganisatie. Er kwamen uitgewerkte leertrajecten, wetenschappelijk onderbouwde lezingen en mogelijkheden voor studenten om hun masterproef te koppelen aan stages in het Zuiden. De organisatie groeide inhoudelijk en professioneel, en was tegen 2003 klaar om haar plaats in te nemen binnen de nieuw gevormde Universiteit Antwerpen (gefuseerd uit drie bestaande universiteiten).
De verankering binnen die universiteit bood nieuwe kansen. Met de start van een partnerwerking in Marokko verbreedde USOS haar blikveld, in lijn met het pluralistische karakter van de universiteit. Ook andere opleidingen, zoals Biologie en Ontwerpwetenschappen, raakten betrokken. Binnen de rechtenopleiding werd de India-stage een vaste waarde, mede dankzij de inzet van mensenrechtenexpert Koen De Feyter. Intussen groeide ook de cursus ‘Debating Development’ uit tot een belangrijke interfacultaire lesreeks rond mondiale thema’s.
Klik op de foto en luister naar het verhaal van Shruti die bij de familie van Katrien inwoonde tijdens haar USOS-ervaring.
In het meest recente decennium verschoof USOS de focus naar wederkerigheid. Waar studenten vroeger vooral naar het zuiden trokken, komen nu ook studenten van partnerinstellingen naar Antwerpen. Partners wisselen onderling ervaringen uit, en samenwerkingen worden steeds meer multilateraal. Niet zonder uitdagingen: zo moest de partneruniversiteit in Nicaragua sluiten onder druk van het regime, en is de samenwerking in Bukavu (DR Congo) bemoeilijkt door het aanhoudende geweld in de regio. Toch blijft USOS trouw aan haar partners, en zoekt het naar nieuwe manieren om solidariteit vorm te geven.
Ook de context veranderde. De term ‘ontwikkelingssamenwerking’ maakte plaats voor ‘globaal engagement’, en USOS speelde een actieve rol in die verschuiving binnen de universiteit. De organisatie blijft studenten, academici en partners verbinden in de zoektocht naar een meer rechtvaardige wereld.
Na veertig jaar blijft USOS een organisatie die mensen in beweging zet. Niet door grote theorieën, maar door ontmoeting, ervaring en samenwerking. Als een stille kracht – een “gist in het universitaire deeg” – daagt USOS de universiteit én haar studenten uit om engagement op te nemen, en te blijven bouwen aan verbondenheid met het Globale Zuiden.
USOS viert haar veertig jarig bestaan met verschillende activitieiten.
