Hoe kijken buitenstaanders naar Bijbelverhalen? Horen zij iets anders dan gelovigen? Jan Stuyt SJ vraagt het zich af nu christenen rond Pasen verhalen delen over Jezus en zijn afscheid. 

Jonge vrijwilligers leiden in de zomer toeristen rond in de rijk versierde Krijtbergkerk in Amsterdam. Ze vertellen over de talrijke heiligen die afgebeeld zijn, en over scènes uit de Bijbel. Ze eindigen altijd bij het portret van pater Frans van der Lugt die vermoord werd in Syrië in 2014. Vaak is dan de reactie: “Oh, maar dat is echt gebeurd!”

Daaruit blijkt dat ze de Bijbelse verhalen en de scènes uit het leven van Franciscus Xaverius in onze glas-in-loodramen, waarover ze kort tevoren gehoord hebben, rangschikken in de categorie sprookjes. Verhalen met een mooie boodschap die niet echt gebeurd zijn. Ik denk zoals wij aankijken tegen verhalen uit de Griekse godenwereld of sprookjes over prinsessen en draken. 

“Oh, maar dat is echt gebeurd!”

Toen ik de toeristen hoorde, was ik geamuseerd en geschrokken tegelijk. Maar toch vooral geschrokken. Wordt de boodschap van de Kerk over het leven van Christus door buitenstaanders afgedaan als stichtelijke sprookjes, en niet als geschiedenis? 

Ik weet heus wel dat in de evangeliën historische stukken verweven zijn met opgesmukte wonderverhalen en boodschappen van engelen. De wonderen zetten kracht bij aan hetgeen de evangelist wil overbrengen: samen met Jezus en met God wordt het ondenkbare mogelijk. En door een sprekende engel op te voeren kun je laten zien dat mensen Gods stem hebben gehoord. Maar om dat nu allemaal bij te zetten in de categorie verzonnen verhaaltjes met een moraal? Het is alsof je een sterk verhaal hebt – iemand maakt er mooie plaatjes bij en geeft dat uit  – daarna knipt iemand de plaatjes uit het boek en maakt een fraai prentenboek, en het oorspronkelijke verhaal gaat verloren. 

Het geschiedt in de dagen van Herodes, als deze koning is over Judea …

In het Nieuwe Testament verzekeren enkele auteurs hun lezers nadrukkelijk dat ze feiten vertellen, geen verhaaltjes. Johannes begint zijn eerste brief als volgt: “Wat wij hebben gehoord, wat wij met onze ogen hebben gezien, wat wij hebben aanschouwd en onze handen hebben betast – wat wij hebben gezien en gehoord kondigen wij u aan.” En Lukas zegt in de eerste alinea van zijn evangelie: “Het leek mij goed na alles van meet af zorgvuldig te hebben nagevorst het ordelijk voor je op te schrijven, opdat je de onwankelbare grond zult leren kennen van de woorden waarin je bent onderricht. Het geschiedt in de dagen van Herodes, als deze koning is over Judea …” 

Wees voorzichtig met wonderverhalen

In een uitstekende kinderbijbel als Woord voor Woord van Karel Eykman doet Jezus geen enkel wonder en worden geen sprekende engelen opgevoerd. Het bericht van de menswording van Jezus wordt door Eykman verteld in een gesprek tussen Maria en Jozef, zonder dat aartsengel Gabriël wordt opgevoerd als boodschapper:  

Maria ging naar Jozef toe: “Luister, ik ben zwanger, ik zal een kind krijgen”. Jozef liet van schrik de planken uit zijn handen vallen. “Hoe moet dat nou? Wat zullen de mensen wel zeggen?” “Dat kan me niet schelen”,  zei Maria, “Als God dat werkelijk wil, moet het gebeuren zoals hij het zei. Dan zal ik God erg dankbaar zijn.”

“En bestaat God dan ook niet?

Ik denk dat die wijze van vertellen verstandig is. Als je volwassen wordt en vragen krijgt bij al te straffe wonderen, dan sneuvelt de vertelling van Eykman niet. Er zijn verhalen van kinderen die horen dat Sinterklaas niet echt bestaat en die reageren met: “En bestaat God dan ook niet?” Het is daarom wijs om niet te vroeg uit te pakken met al te sterke wonderverhalen wanneer je Bijbelverhalen vertelt aan kinderen. Het kan best zonder. 

Het verhaal gaat door

In de Goede Week benadrukte ik dit jaar de historische kant van wat we herdenken: de uittocht uit slavernij, het lijden van Jezus en het laatste avondmaal: “Blijft dit doen om Mij te gedenken”. 

Jezus maakt geschiedenis: God doet mee met ons levensverhaal. Wij gedenken iemand die onder de mensen heeft geleefd en heeft geleden. Zijn geschiedenis gaat door. Wij gaan verder met wat Jezus begon. Zoals Titus Brandsma dat deed, en Charles de Foucauld op zijn manier. Het verhaal gaat door. 

Geen sprookjes maar geschiedenis. Ik zeg het ook tegen mezelf.
Zalig Pasen!

Fresco door Fra Angelico, foto gemaakt door Lawrence Lew OP