Ben Frie SJ ziet de vluchtigheid van het nieuws met lede ogen aan. Hij houdt hoop als hij ontdekt dat de nieuwe partij verrassend veel in zich heeft van het best bewaarde geheim van het katholicisme. 

Nieuws is vluchtig. Nieuws is relatief. Oekraïne beheerste onze gedachten en gevoelens, tot Hamas ze in beslag nam. Het werkt aanstekelijk: je wilt van dag tot dag en van uur tot uur weten wat er gebeurt en het lijkt alsof je dat dan ook weet. Dan komen de verkiezingen om onze aandacht op te eisen en dagenlang zijn we daarvan in de ban. Gelukkig gaat het aanvankelijk over inhoudelijke zaken en principes die gevolgd moeten worden. Dan komen er weer andere opeisers van de aandacht: peilingen, waarvan vervolgens weer gezegd wordt dat ze niet te vertrouwen zijn. Tenslotte komen ze zelf naar voren en stelen de show: de lijsttrekkers. Een gevecht tussen de groten der aarde doet de spanning stijgen: entertainment zonder weerga.

Ons leven hangt er niet van af

Waarom wordt dat door journalisten allemaal ‘spannend’ genoemd? Ons leven hangt er niet van af. Onze identiteit? Onze waarden? Juist het niet-weten ervan maakt het waarschijnlijk spannend: er gebeurt iets met ons en wij kunnen het slechts sturen met een rood potlood in een eenzaam hokje. Wat zullen de anderen doen? De show wordt verder opgevoerd: avondvullende debatten, vondsten, principes, grofheden, van alles vliegt door de lucht. Het wordt op de man of de vrouw gespeeld. Peilingen stellen vooralsnog gerust: een nieuwe partij die misschien de grootste wordt, en de herhaalde vraag of die dan ook de premier levert hetgeen de nieuwe partij weerlegt met: laten we nou eerst de uitslagen afwachten en zien of we op inhoud kunnen afgaan.

De laatste avond voor de verkiezingen is geheel beschikbaar voor debatten, met precisie geregisseerd, tussen telkens opeenvolgende combinaties van drie lijsttrekkers. Het wordt gelardeerd met korte filmpjes van mensen die in nood zijn, mensen die politici nodig hebben om hun benarde situatie te lenigen. Steeds meer gaan de lijsttrekkers op elkaar in, en het wordt ook steeds persoonlijker. Voor de zwevende kiezer lijkt er niet veel te veranderen; voor hen die niet zweven is er de bevestiging dat ‘hun’ mensen inderdaad zeggen en doen wat zij moeten zeggen en doen. Er is geen reden tot verontrusting.

We vullen de tijd met vluchtigheid

We zien de lijsttrekkers weer terug op de dag van de verkiezingen: zij steken onder grote persbelangstelling hun biljetten in de daarvoor bestemde bussen. Het gebeurt in hun woonplaatsen, maar het voegt verder niets toe aan relevante informatie, laat staan dat het iets te maken zou hebben met partijpolitieke programma’s. We krijgen impressies uit stembureaus, en hier of daar wordt nog eens gezegd dat het spannend wordt. We vullen de tijd met vluchtigheid.

De exitpollexplosie

Dan komt toch de explosie: de exitpoll om negen uur ’s avonds. Geheel anders dan iedereen verwachtte die deze verkiezingsstrijd volgde, inclusief de peilingen, krijgt onze rechts-populistische partij een verdubbeling van de zetels die hen tot nog toe in de oppositie dwong. Maar de kans op regeren die weggelegd leek voor de nieuwe partij (die van nul ineens met twintig zetels in de Tweede Kamer binnenkomt!) lijkt verkeken: de grootste partij, 37 zetels, mag het voortouw nemen bij de formatie van het nieuwe kabinet.

De diverse media – tot in het buitenland, ja Rusland ook, want er gaat geen geld meer naar Oekraïne – hebben allemaal het woord ‘aardverschuiving’ in hun koppen die bij deze verkiezingen geschiedenis schrijven. We worden weggerukt uit de ban van de vluchtigheid en moeten onder ogen zien dat ca. twee miljoen mensen de rechts-populistische partij steunen en, misschien een geluk bij een ongeluk, ca. een miljoen mensen de nieuwe partij steunen die nu zegt te kunnen gaan werken aan een nieuw sociaal contract waarin mensen die naar de rand van de samenleving gedrukt worden weer volwaardig kunnen worden door een nieuw politiek en bestuurlijk format. Ze zullen moeten samenwerken met een partij die nog slechts nul komma nul asielzoekers wil toelaten, geen geld meer beschikbaar wil maken voor cultuur, geen geld meer beschikbaar wil maken voor klimaat. Zij komen op voor de Nederlander, zeggen ze. Geen migratie meer, meer zorg en vooral: koopkracht.

Verantwoordelijkheid om trouw te blijven

De steen in de vijver maakt enorme kringen. Alom levendige beschouwingen over het hoe en waarom van deze uitslag, over hoe het nu verder kan gaan, wie er de schuld van heeft. Driekwart van de bevolking moet leven met een grootste partij waar ze niet op gestemd hebben. In kringen van allochtonen houdt men zijn hart vast. Sommige elementen uit het partijprogramma van de grootste partij is ongrondwettelijk, en daar zal dus water bij de wijn moeten worden gedaan om aan regeren toe te komen. De politici hebben sinds deze verkiezingen eens te meer verantwoordelijkheid om trouw te blijven aan hun missie, zo uiteenlopend als die is bij de diverse partijen. Een coalitie met hen vormen is een heldendaad.

Bij alle tumult slinkt de betekenis van religieuze inspiratie in onze politiek. Iemand uitte vreugde dat het ‘religieuze sausje’ er nu eindelijk vanaf was. De nieuwe partij heeft een programma dat op veel punten overeenkomt met de katholieke sociale leer, ook wel het best bewaarde geheim van het katholicisme genoemd. De sociale leer is een verzameling leerstellingen die een richting geeft hoe we om kunnen gaan met thema’s als armoede en rijkdom, economie, sociale instituties en de rol van de staat.  Laten we maar hopen dat het programma van de nieuwe partij niet bezwijkt onder alle vluchtigheid.

Foto door Tim Mossholder via Unsplash