In het door oorlogsgeweld getekende Sarajevo werd eerder deze maand een internationale vredesbijeenkomst gehouden. Wat kunnen en willen we echt doen om een oorlogssituatie te beëindigen en vrede dichterbij te brengen?

Een grote groep mensen heeft zich verzameld rond een brug over de rivier, in stilte. Hier is het gebeurd. Honderd jaar geleden, op 28 juni, werd op deze plek in Sarajevo de Oostenrijkse troonopvolger vermoord. Een gebeurtenis die wel wordt gezien als het begin van de Eerste Wereldoorlog. Een plek en een moment om bij stil te staan.

Publiek tijdens de opening van het Sarajevo Peace Event 2014. Foto: Lucas Wirl/Flickr.com (cc)

Veel personen en organisaties die zich inzetten voor vrede en verzoening zijn dit jaar naar Sarajevo gekomen voor vier dagen van bezinning, uitwisseling van idealen en ervaringen en natuurlijk ook culturele evenementen. In alles samen tweehonderd workshops praten jongeren en ouderen uit heel Europa over de droom van vrede, gerechtigheid en verzoening en over hun eigen inzet.

Eeuw van geweld

Voor mij persoonlijk werd de toon gezet door de taxichauffeur die ons van het vliegveld naar het hotel bracht. Wat sarcastisch: “Mooi dat jullie uit heel Europa hierheen komen om te praten over vrede. Maar waar was Europa twintig jaar geleden, toen wij hier drie jaar lang omsingeld, belegerd en beschoten werden? Waar was Europa toen? Als Europa echt gewild had, had het de belegering in twee dagen kunnen beëindigen.”

Om aan vrede te kunnen bouwen heb je een stevige ondergrond nodig, een breed gedragen vredescultuur

Je beseft dan dat dit land en deze stad een eeuw van geweld en vernietiging achter de rug hebben: de twee wereldoorlogen en nog zo kort geleden de oorlog op de Balkan. De sporen van deze laatste strijd zijn nog lang niet uitgewist in de gebouwen van Sarajevo en zeker niet in de harten van de inwoners.

Monument in Sarajevo voor slachtoffer van de Balkanoorlog. Foto: Pax Christi International.

Daarnaast riep de taxichauffeur met zijn opmerking over een mogelijke snelle gewelddadige beëindiging van de belegering de heel lastige vraag op: wat kun en wil je doen om een oorlogssituatie te beëindigen en vrede dichterbij te brengen? Het is een vraag die ook tijdens de workshops regelmatig terugkwam, zeker wanneer het ging over de situatie in het Midden-Oosten of in Afrika.

Verzoening

In het motto van deze dagen ‘From a world of war and violence to a culture of peace and nonviolence’ klinkt de behoefte door aan een brede ‘culture of peace’, een vredescultuur. Om aan vrede te kunnen bouwen heb je een stevige ondergrond nodig, een breed gedragen vredescultuur.

Spiritualiteit is belangrijk om een vredes- en verzoeningsproces vol te houden

Om deze te realiseren is het van groot belang, zeker in recente conflictgebieden, om allereerst de geschiedenis van het conflict serieus te nemen, open te leggen om daarna te proberen een proces van verzoening in te gaan. Zuid-Afrika wordt in deze dagen vaak genoemd als een voorbeeld waar waarheidsvinding en verzoening serieus zijn aangepakt, ondanks alle tekortkomingen ook daar.

Vredesprijs

Vredescultuur als een stevige bodem onder het streven naar echte vrede. Verschillende religieus geïnspireerde vredesbewegingen, waaronder de internationale katholieke vredesbeweging Pax Christi, legden onder deze bodem een nog dieper liggend fundament: vredesspiritualiteit. Pax Christi heeft veel getuigenissen verzameld van mensen uit alle windstreken, die vertellen hoe hun geloof hun de inspiratie biedt om zich te blijven inzetten voor vrede, ook bij voortdurende tegenslagen.

Medewerkers van JRS Syrië – v.l.n.r. Ken Gavin SJ, Mourad Abou Seif SJ en Ziad Hilal SJ – met de Pax Christi Vredesprijs.
Foto: Pax Christi International.

Een levend voorbeeld van deze inspiratie en spiritualiteit werd hier zichtbaar gemaakt: de vredesprijs van Pax Christi werd dit jaar – in Sarajevo- uitgereikt aan de Jesuit Refugee Service in Syrië. In deze organisatie die zich inzet voor hulp aan vluchtelingen werken in Syrië een tweehonderd vrijwilligers samen met enkele jezuïeten om voedsel, onderdak en scholing te verzorgen voor een gedeelte van de miljoenen mensen die daar uit hun woonplaatsen zijn verdreven of weggevlucht.

Gerechtigheid

Bij de slotbijeenkomst van deze vier dagen was een van de sprekers de katholieke bisschop van Rustenburg in Zuid-Afrika, Kevin Dowling. Hij getuigde ervan hoe belangrijk spiritualiteit is om een vredes- en verzoeningsproces vol te houden en hopelijk ook tot een goed eind te brengen.

Bisschop Kevin Dowling tijdens zijn toespraak. Foto: Pax Christi Internationaal.

Zijn diocees wordt geteisterd door een al drie maanden durende, gewelddadige staking, met moordpartijen en steeds nijpender hongersnood voor de families. Hij sprak vol overtuiging en vanuit zijn directe ervaringen over het belang van echte gerechtigheid, bestraffing van de schuldigen, erkenning en compensatie voor de slachtoffers. Hopelijk komt daarna verzoening en echte vrede aan de verre horizon in zicht.