Jan Stuyt SJ leest het boek ‘Hoe migratie echt werkt’ waarin 22 mythen ontkracht worden. Is emigratie bijvoorbeeld een wanhopige vlucht uit de ellende? En reduceren imigratierestricties immigratie? Niets van waar, betoogt auteur Hein de Haas.

Geen onderwerp zo controversieel als migratie. Ik was zelf 30 jaar betrokken bij de Jesuit Refugee Service. Wie de feiten wil kennen, en de lessen die we kunnen leren uit het recente verleden wordt niet teleurgesteld in dit boek van Hein de Haas. 

Internationale autoriteit

De Haas is al jaren een internationale autoriteit op het gebied van migratie. Sinds 2006 leidt de van oorsprong socioloog het International Migration Institute van de Universiteit van Oxford. Hij heeft zijn enorme kennis samengebracht in één boek. De Nederlandse versie beleefde vijf drukken in twee maanden tijd. De oorspronkelijk Engelse versie kwam in november uit bij Viking – Penguin “How migration really works”, en er verschijnen edities in nog zes talen. 

Mythe 8: Migranten pikken banen in en drukken de lonen

De Haas gebruikt de klassieke scholastieke methode: hij trekt de aandacht door een breed verspreide mening te formuleren als “de te ontmaskeren mythe”.  Bijvoorbeeld Mythe 1: “We leven in tijden van ongekende migratie” of Mythe 8: “Migranten pikken banen in en drukken de lonen”, of Mythe 15: “Migratie is een oplossing voor de vergrijzing.”  Vervolgens beschrijft hij welke gegevens de mythe ondersteunen of lijken te ondersteunen. In het derde, meest uitgebreide deel van het hoofdstuk, toont hij aan waarom de mythe niet waar is, of waarom het maar een halve waarheid is. 

Omvangrijk en overtuigend

Het boek is overtuigend: het staat er allemaal in heldere taal, stellingen worden ondersteund met cijfers, en de nuance wordt nooit uit het oog verloren. Ik heb maar één bezwaar: soms had het wat compacter gemogen: met name als je tweederde achter de kiezen hebt, hoef je niet voor de zesde keer overtuigd te worden dat de belangrijkste motor voor migratie werkgelegenheid is en dat gesloten grenzen migratie echt niet tegenhouden. Het is een omvangrijk boek geworden van meer dan vijfhonderd bladzijden, waarvan vijftig pagina’s noten. 

Mythe 6: Emigratie is een wanhopige vlucht uit de ellende

Ik noem hier drie van de mythes waar ik zelf tot vorige week in geloofde, en waarvan De Haas aantoont dat ze echt niet waar zijn:  

• Emigratie is een wanhopige vlucht uit de ellende (mythe 6)
• Emigratie leidt tot een braindrain (mythe 13)
• Immigratierestricties reduceren immigratie (mythe 21)

Al in 2015 toonde Hein de Haas overtuigend aan dat wetgeving die migratie wil beperken er toe leidt dat honderdduizenden seizoenarbeiders die jaarlijks op en neer pendelen tussen hun land van oorsprong en het land waar ze werken, juist vóórdat de grenzen dicht gaan er voor kiezen om zich definitief te vestigen in het land waar werk is, en hun hele familie meenemen. Dat gebeurde niet één keer, het is een vast patroon. De wetgevers leren het nooit en bereiken keer op keer het tegengestelde van wat ze hun kiezers beloofden. 

Positieve rol van kerken

Als medewerker van de Jesuit Refugee Service ben ik blij dat er ook een medebroeder van JRS voorbij komt (p. 335), een promovendus van de auteur. Hij komt ter sprake waar de positieve rol van de kerken genoemd wordt als het gaat om noodopvang, om openheid voor de vreemdeling, en om programma’s van integratie. Dit is allemaal in het hoofdstuk waar mythe 27 ontkracht wordt: “Links is pro-migrant, rechts is anti-migrant”. In dat hoofdstuk lezen we dat liberale partijen zoals de VVD in Nederland en de Conservatieven in het VK anti-migratie retoriek bedrijven, maar in feite altijd beleid maken dat leidt tot méér migratie omdat dit de economie ten goede komt. De nadelen van migratie –  want die zijn er natuurlijk ook – worden dan juist weer afgewenteld op die wijken waar weinig mensen wonen die op deze partijen stemmen. Ook dat wordt helder uiteen gezet. 

Ik hoop dat iedereen die beleid bepaalt rond migratie, of die er over schrijft in de media dit boek leest. Er wordt zoveel kletskoek verkocht (de 22 mythes uit de titel) dat het een verademing is om iemand te lezen die er nuchter en met kennis van zaken over bericht. 

Hein de Haas, Hoe migratie echt werkt. Het ware verhaal over migratie aan de hand van 22 mythen. Spectrum 2023,   519 blz. 
Vertaling van How Migration Really Works, Viking 2023