François Hollande tijdens een verkiezingsbijeenkomst. Foto: Mathieu Delmestre.

Wat betekent de verkiezingswinst van François Hollande voor het Franse politieke krachtenveld? En wat zal de invloed zijn op de Europese politiek? Een analyse van de Franse jezuïet Henri Madelin.

De overwinning van links bij de Franse presidentsverkiezing is broos. François Hollande heeft niet duidelijk gemaakt hoe hij de staatsschuld zou verminderen en nagenoeg niets gezegd over bezuinigingen op de overheidsuitgaven. De zich opdringende versobering is een taboe gebleven. Zoals elders in Europa hebben de populistische thema’s de wind in de rug. Extreem links en het Front National van Marine Le Pen hebben scores behaald die indruk maken. Extreem rechts heeft bijna 18% van het electoraat voor zich gewonnen. Het wantrouwen tegenover het politieke bestel blijkt ook uit de forse toename van de ongeldige stemmen.

De tweede ronde

Deze politieke strijd is nog maar halfweg. De verkiezingen voor de Kamer van Volksvertegenwoordigers vinden plaats half juni. De socialisten hopen op een meerderheid die hun toelaat comfortabel te regeren. Onder de Vijfde Republiek volgen de kiezers in de wetgevende verkiezingen gewoonlijk de lijn die ze reeds in de presidentiële hadden uitgezet. Anders staat men voor een riskante cohabitatie van links en rechts. Als de eerste minister en de president een verschillende politieke kleur hebben, moeten zij aanzienlijke wijzigingen aanbrengen aan het beleid dat ze tijdens de voorbije electorale campagne hebben beloofd.

Rechts poogt tijdens deze tweede fase de interne twisten te dempen die na de nederlaag bij de presidentsverkiezing ontstonden. Het wil een meerderheid vinden om de president te dwingen een aantal van zijn objectieven op te geven. Een dreiging vormt Marine Le Pen die met haar 18% van de stemmen tweedracht kan zaaien in het linkse maar vooral in het rechtse kamp. Deze verkiezingen hebben als inzet de enige zetel in een kiesdistrict en verlopen in twee ronden. Le Pen stuurt aan op een tweede ronde met drie kandidaten. Zij kan haar kandidaat immers handhaven in districten waar ze in de eerste ronde 12,5% van de stemmen haalt. Daarna kan zij akkoorden sluiten met weinig scrupuleuze kandidaten van de rechterzijde, in weerwil van de ordewoorden van de nationale partijinstanties. Wie zal zich voor de tweede ronde terugtrekken ten gunste van een linkse of rechtse rivaal om haar de weg te versperren? Het Front National zal weinig zetels veroveren, maar blijven wegen buiten het parlementaire halfrond.

Weerslag op Europa

Tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen werd het Europa van Brussel dikwijls gebruikt als zondebok. Zelfs Sarkozy heeft zich niet voluit als een eurofiel voorgesteld. Over het algemeen hebben de kandidaten blijk gegeven van de typisch Franse aanmatiging om Europa te hervormen alsof ze geen rekening hoefden te houden met partners in de EU. Tijdens deze campagne was de herinnering aan de negatieve stemming van het referendum van 2005 nog erg levendig. Dat was geen symptoom van de klassieke oppositie tussen links en rechts, maar wel van vrij diepe tegenstellingen in de hele waaier van partijen. De nieuwe Eerste Minister, Jean-Marc Ayrault, kan, zoals Hollande, beschouwd worden als een realistische Europeaan: tijdens het referendum van 2005 hebben beiden ja gestemd. Een deel van de electorale basis van Hollande heeft echter een taai wantrouwen in het huidige beleid van Brussel. In de nieuw gevormde regering is men verrast Laurent Fabius te zien als minister van buitenlandse zaken, geflankeerd door Cazeneuve als minister van Europese zaken. Beiden hebben tijdens het referendum van 2005 nee gestemd.

Moet Fabius zijn vroeger optreden goed maken door nu ijverig werk te maken van een (Franse) hervorming van Europa? Of blijkt hieruit het euroscepticisme van de nieuwe regering? De eerste, ietwat cynische hypothese lijkt de juiste: in de politieke praktijk vermogen radicale stellingen weinig tegen het onvermijdelijke. Hollande heeft het geluk gehad zijn thema van de nodige groei gelanceerd te hebben om dat van de budgettaire discipline aan te vullen. Zijn stelling heeft zich sindsdien als een olievlek over Europa verspreid. Te begrijpen want de besparingsmaatregelen waren niet populair en weinig doeltreffend. Deze koppeling van discipline aan groei biedt allicht de basis voor een nieuwe Frans-Duitse samenwerking. Tijdens de G8 van Camp David lijkt ook Obama daaraan zijn zegen gegeven te hebben.

Vertaald en bewerkt door Guido Dierickx SJ.