De Fransen hebben zondag wat te kiezen: Emmanuel Macron en Marine Le Pen hebben totaal andere ideeën. Waar staan ze voor en waar blijft het klimaat in hun plannen?

Tijdens de eerste verkiezingsronde van de Franse presidentsverkiezingen kregen drie van de twaalf kandidaten samen 70 procent van de stemmen: Emmanuel Macron (En Marche!) behaalde 28 procent, Marine Le Pen (Front National) 24 procent en Jean Luc Mélenchon (Parti de Gauche) 23 procent. Twee traditionele partijen speelden nauwelijks een rol: de Socialistische Partij kreeg minder dan 2 procent en de Republikeinen minder dan 5 procent van de stemmen. De oorzaak? Er werd strategisch gestemd. Velen gaven de voorkeur aan een kansrijke kandidaat en lieten politici in de steek die qua ideeën dichterbij staan.

Geen van de kandidaten ontving een meerderheid van de stemmen. De tweede verkiezingsronde van zondag 24 april gaat tussen Emmanuel Macron en Marine Le Pen, net als in 2017. Wie zijn zij en wie stemden op hen in de eerste ronde?

De winnaars en verliezers van Macron

President Emmanuel Macron kreeg veel stemmen van de rijken (vooral van de zogenoemde ‘winnaars van de globalisering‘), gediplomeerden en gepensioneerden (hij beloofde namelijk het arbeidsleven te verlengen om de pensioenen te bestendigen). 

Macron laat een belangrijk deel van de bevolking achter met een diep gevoel van verlatenheid

Emmanuel Macron wordt door velen gezien als de man die zijn belofte van 2017 niet nakwam. En dan vooral zijn belofte om de “voorstellen van links en rechts met elkaar te verzoenen”. Zijn programma – dat waarschijnlijk bijdroeg aan het verdwijnen van de twee traditionele partijen – deed ongelijkheden toenemen. Velen vinden Macron minachtend als het gaat om het lot van de armsten en de uitgeslotenen. Na zijn eerste presidentstermijn laat hij een belangrijk deel van de bevolking achter met een diep gevoel van verlatenheid. 

De nieuwe kiezers van Le Pen

Marine Le Pen van Front national heeft nog nooit geregeerd. In 2011 volgde ze als lijsttrekker haar vader Jean-Marie Le Pen op, die in 1972 Front national stichtte. Dit jaar is ze voor de derde keer presidentskandidaat. In 2017 verloor ze de tweede ronde van Macron, met 34 procent van de stemmen. 

Tijdens de verkiezingscampagne voorafgaand aan de eerste stemronde slaagde Le Pen erin veel nieuwe stemmers te winnen. Ze richtte zich op mensen die zich buitengesloten voelen en slachtoffer zijn van de globalisering. Haar campagne ging geregeld vergezeld met de verspreiding van de vertederende ‘Marine met de katten’ beelden. 

Haar politieke voorstel préférence nationale is erop gericht de opvang van buitenlanders in Frankrijk te beperken en de toegang tot werk, huisvesting en sociale bijstand voor de Franse burgers te reserveren. Hoofdstrekking van haar programma is de verbetering van de koopkracht, waarbij ze geregeld wijst naar de “zondebokken” die volgens haar verantwoordelijk zijn voor de huidige ongelijkheid: de “elite” en de “buitenlanders”.

Twee tegenstrijdige wereldvisies

De presidentskandidaten zijn tijdens de tweede ronde verwikkeld in een polarisatie van ideeën, waarbij de politieke marketing kandidaten ertoe brengt specifieke maatregelen voor te stellen voor de doelgroepen die op hen stemmen. Dit wordt in de hand gewerkt door het huidige kiesstelsel, dat een meerderheidsbonus aan de winnaar geeft, waarmee de parlementsverkiezingen makkelijker te winnen zijn. 

In de tweede ronde gaat het aan de ene kant om het liberale project van Macron: gelijke kansen om iedereen in staat te stellen te ‘slagen’. Zijn project gaat gepaard met een sterkere integratie in de Europese Unie, die volgens hem de taak heeft te beschermen. De huidige geopolitieke situatie moedigt hem aan het Europees defensieproject te bevorderen, in het bijzonder een Frans-Duitse militaire samenwerking.

Met de ontrafeling van de Europese constructie als gevolg

Aan de andere kant zien we Marine Le Pen met haar uitsluitingspolitiek van immigranten, die ze samen met het project Europa en de globalisering als oorzaak van de huidige problemen in Frankrijk beschouwt. Ze beoogt dan ook een verbod op immigratie. Op Europees niveau wil ze een verschuiving naar een beleid van protectionisme, met als doel een autonome nationale industrie en een nieuwe levensadem voor de landbouw. Dit wil ze bereiken door de voorrang van het Europese recht boven het nationale recht ter discussie te stellen (vergelijkbaar met wat in Polen en Hongarije gebeurt). Daarnaast staat ze voor een verzwakking van de Frans-Duitse band omwille van een nieuwe geopolitieke oriëntatie: partnerschap met Rusland. Deze nieuwe alliantie van naties heeft de ontrafeling van de Europese constructie als gevolg.

Waar is het klimaat?

In beide projecten wordt de ecologische problematiek zwaar onderbelicht. De ecologische voorstellen van Macron lijken ontoereikend om de klimaatdoelen van Parijs (COP25) na te komen. In Marine Le Pens project ontbreekt elke aandacht voor de ecologische problemen. 

Als Macron gekozen wordt, zal hij dan in staat zijn naar de Fransen te luisteren en spanningen te verminderen? Kan hij inspelen op ecologische verwachtingen en sociale behoeften?

Wie wint zal een grote meerderheid ontevreden achterlaten

Als Le Pen gekozen wordt, zal ze dan regeren volgens de regels van de rechtsstaat? Haar voorkeur om via een referendum te regeren, waarbij ze het parlement omzeilt, zaait twijfels. En wat zijn de gevolgen van haar project préférence nationale? 

Het Franse kiesstelsel werkt een “tirannie van de meerderheid” (Alexis de Tocqueville) in de hand die eigenlijk geen meerderheid is. De debatten in de eerste als de tweede ronde zijn ronduit frustrerend te noemen als het gaat om een constructie van een project voor het gehele Franse volk. Wie wint zal een grote meerderheid ontevreden achterlaten. Weinig hoop, veel bezorgdheid. Welke verzachting zal er volgen?