Voor de tweede keer nam Eric ter Hark deel aan de COP klimaatconferentie – vorige keer in Egypte en laatst in Dubai. Hij vertelt hoe de conferenties werken en waarom hij hoopvol gestemd is.



De VN-Klimaatconferenties (of COP’s) vinden jaarlijks plaats en zijn ’s werelds grootste besluitvormingsforum over klimaatverandering. Ze verenigen 198 landen die het 1992 Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (UNFCCC) ratificeerden. Dat zijn bijna alle landen ter wereld.

Pad omhoog

Wat mij hoopvol stemt, is dat iedere bijeenkomst van de COP verder borduurt op de afspraken die in het verleden gemaakt zijn. Het is een pad omhoog. Af en toe zijn er bijeenkomsten waar nauwelijks voortgang wordt geboekt maar achteruitgang is nog niet voorgekomen.

Om het effect van alle COP’s te beseffen, moeten we dus eerst kijken naar de resultaten van de vorige VN-Klimaatconferenties. Dit zijn de belangrijkste mijlpalen:

• In 1997 wordt het Kyotoprotocol getekend op de COP3 in Kyoto. Het treedt in werking in 2005. Dat protocol verplichtte geïndustrialiseerde landen en economieën in transitie om de broeikasgasuitstoot te beperken en te verminderen volgens de afgesproken individuele doelstellingen.
• In 2015 wordt de overeenkomst van Parijs vastgesteld tijdens COP21. Belangrijkste doel: de gemiddelde temperatuurstijging op aarde onder de 2°C houden in vergelijking met het pre-industriele niveau. Ook wordt afgesproken inspanningen te blijven leveren die de temperatuurstijging beperken tot 1,5°C in vergelijking met het pre-industriële niveau.
• Een nieuw klimaatpact wordt in 2021 afgesloten op de COP26 in Glasgow. Naties stemden in de kloof te dichten tussen de bestaande plannen om emissies terug te brengen en wat werkelijk nodig is om emissies te verminderen. Doel: de stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur mag de 1,5°C niet overschrijden. Naties herbevestigden hun belofte om 100 miljard dollar per jaar te verstrekken van ontwikkelde landen aan ontwikkelingslanden. Het pact van Glasgow is ook een historisch moment, omdat het de eerste COP-overeenkomst is die een bepaling bevatte die opriep tot een geleidelijke afbouw van steenkoolenergie en een geleidelijke afschaffing van ‘inefficiënte’ subsidies voor fossiele brandstoffen.
• Tijdens de COP27 in Sharm el-Sheikh in Egypte wordt afgesproken een fonds voor schade en verlies in te stellen. De conferentie erkent dat ontwikkelingslanden onevenredig kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering terwijl ze zelf minder CO2-uitstoten dan rijkere landen. COP27 werd afgesloten met een baanbrekende overeenkomst om verlies- en schadefinanciering te verstrekken voor kwetsbare landen die zwaar zijn getroffen door overstromingen, droogte en andere klimaatrampen.

COP28

Dat was dus de voorgeschiedenis waar ik instapte toen de COP28 begon. Op de eerste dag van de COP-28 werd meteen invulling gegeven aan het engagement dat in Sharm-el-Sheik werd aangegaan en werd daadwerkelijk een loss & damage fonds opgericht waaruit de schade voor kwetsbare ontwikkelingslanden vergoed gaat worden.

Volgens velen gaat het allemaal veel te traag. Maar beslissingen moeten met unanimiteit worden genomen en dat neemt tijd vanwege de enorme conflicterende belangen die moeten worden overbrugd. Uiteindelijk blijkt dan toch dat het besef dat de klimaatverandering een mondiaal probleem is, de partijen bij elkaar brengt. Daarin ligt de kracht van de COP.

De organisatie is ook uniek.

Iedereen heeft de mogelijkheid zijn of haar stem te laten horen in één van de drie zones:

• De plenaire zaal waar de landen samenkomen in plenaire sessie om besluiten te nemen.
• De Blauwe zone die gereserveerd is voor officiële onderhandelingen en beheerd wordt door de Verenigde Naties. Veel landen en organisaties hebben daar een paviljoen om evenementen te organiseren.
• De Groene Zone – open voor het grote publiek – wordt beheerd door het gastland dus in dit geval de Verenigde Arabische Emiraten. Hier worden evenementen georganiseerd om bezoekers te informeren over klimaatmaatregelen. De Emiraten zijn er naar mijn mening in geslaagd dit de meest inclusieve COP ooit te maken, in lijn met het principe “Nothing about us without us“. Met name de groene zone was, in vergelijking met Egypte, buitengewoon interessant, teken van de alsmaar groeiende belangstelling van burgers en bedrijven

Optimistisch

Mijn algemene conclusie van de COP28 is positief en wel om de volgende redenen:

• Er wordt gestaag voortgebouwd op eerdere engagementen. Dit stap voor stap proces is traag maar blijkt solide.
  De oprichting van een schadefonds is een feit geworden. Hierdoor groeit de geloofwaardigheid tussen partijen.
  198 landen zijn het weer eens geworden. Dit is een uniek gegeven in de geschiedenis van de VN.
• Onder leiding van een olieproducerend land is een tekst aangenomen waarin nu is vastgelegd dat de wereld geleidelijk zal weg bewegen van fossiele brandstoffen. Het is maar één zin in een tekst van 28 pagina’s, maar wel één met historische betekenis en verregaande gevolgen. Ik zie het als bewijs dat conflicterende belangen te overbruggen zijn in het licht van een hoger gemeenschappelijk doel.
• Er zijn een aantal betwiste technieken erkend waarmee CO2-uitstoot wordt verminderd en vrij gedetailleerde afspraken gemaakt over het tegengaan van ontbossing.
• De opwekking van hernieuwbare energie zal tussen nu en 2030 verdriedubbelen. Met andere woorden: de groene revolutie is onafwendbaar ook al is het de vraag of de opwarming van de aarde kan worden beperkt tot 1,5 graden.

Positieve energie

Wat mij verder in zekere mate gerust stelt, is de enorme positieve energie die er heerst tijdens de twee weken durende sessies. Meer dan 100.000 vertegenwoordigers van rijke en arme landen, regeringsleiders, ministers, hoge ambtenaren, bedrijfsleiders, adviseurs, NGO’s, minderheden, organisaties die opkomen voor de rechten van kinderen en vrouwen. Er is geen andere zaak die maar bij benadering zoveel mensen motiveert om gedurende twee weken te luisteren, te leren, te onderhandelen en compromissen te sluiten.
Langzaam groeit de overtuiging dat wij van elkaar afhankelijk zijn voor de oplossing van een existentieel en mondiaal probleem. Daarmee groeit ook het draagvlak voor de moeilijke beslissingen die nog genomen zullen moeten worden.

Foto door Markus Spiske via Unsplash