Migratie, dictatuur en armoede ondervond hij aan den lijve. Weten waar paus Franciscus vandaan komt, zo schrijft Jacques Haers SJ, kan ons helpen om de wereld waarin wij leven beter te begrijpen.

Ergens las ik een prachtig zinnetje: “Franciscus is een paus uit Argentinië, maar een paus voor de wereld.” Het zinnetje geeft een mooi beeld van de spanning tussen het lokale en het universele. De echt interessante uitdaging zal worden hoe paus Franciscus’ achtergrond diens universele dienst aan de wereld kan laten kleuren en verrijken.

Franciscus is een persoon in beweging

Het viel me op hoeveel zijn context verschilt van die van de twee vorige pausen, Johannes Paulus II en Benedictus XVI, die de sporen dragen van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. Franciscus komt uit een andere context, die evenzeer van groot belang is voor de wereld van vandaag. Weten waar hij vandaan komt en wie hij is, kan ons helpen om de wereld waarin wij leven beter te begrijpen en meer lief te hebben.

Pijnlijke realiteit

Hij werd geboren in een migrantengezin – mensen die hun eigen geboortegrond moesten verlaten. Franciscus is een persoon in beweging, telkens een nieuwe werkelijkheid scheppend bij het binnengaan van een andere wereld. Dit is de pijnlijke realiteit van veel van onze medemensen vandaag, die onderweg zijn omdat ze geen alternatief hebben, omdat ze waardig willen leven, zij zelf evenals hun kinderen.

Franciscus was een jonge jezuïetenprovinciaal in een van de meest wrede dictaturen, trachtend dienstbaar, begeleidend en verdedigend in te staan voor mensen die moeten lijden en vervolgd worden… onder moeilijke en uitputtende omstandigheden. Vervolging en onderdrukking, en de wisselvalligheid van een wereld waarin men voor het eigen leven moet vrezen en voor het leven van anderen, horen tot het levenslot van velen van ons.

Onrechtvaardig

Franciscus woonde in steden met kwetsbare sloppenwijken, te midden van onaanvaardbare ongelijkheid. Onze wereld is er een van onaanvaardbare ongelijkheid, ook op de grote schaal van onze planeet. De nieuwe paus herinnert ons eraan dat deze ongelijkheid onrechtvaardig is en het leven van ons allemaal beïnvloedt en bedreigt.

Deze paus doet hoop uitgaan in de wereld van vandaag, juist daar waar zij bloedt

Franciscus leefde in een land dat zwaar te lijden had onder financiële en economische problemen, een werkelijkheid die heel reëel voor zoveel mensen vandaag de dag.

Franciscus was de aartsbisschop van een stad die weet heeft van secularisatie, waar je wel heel diep moet graven om nog iets op te pikken van ’s mensen geloof en waar bij de ontdekking daarvan meteen de ontmaskering inbegrepen is van sociale onrechtvaardigheid en uitsluiting.

Moed

Deze verschillende contexten – migratie, dictatuur, sloppenwijken, financiële crisis, secularisatie – zijn de omstandigheden waarin veel mensen op onze planeet leven. Ik zie nog die kwetsbare figuur op het Vaticaanse balkon: een mens die goed op de hoogte is, iemand wiens eenvoud van leven de solidariteit weerspiegelt met mensen die gedwongen onderweg moeten zijn, met mensen die door moorddadige regimes worden vervolgd, met mensen die beroofd zijn van de levensomstandigheden die men mag verwachten in onze wereld, met arme mensen die weerloos zijn tegenover de structuren die hen in hun macht hebben, met mensen die behoefte hebben aan geloof en hoop. De keuze van de naam ‘Franciscus’, de duidelijke verwijzing naar de navolging van Christus in zijn toespraak tot de kardinalen tijdens zijn eerste eucharistie en de oproep niet te zwichten voor pessimisme: ze drukken de hoop en kracht uit die deze paus zal doen uitgaan in de wereld van vandaag, juist daar waar zij bloedt.

Waarom verbaast het mij niet dat ik zoveel mensen ontmoet die moed vatten als ze hem zien?

Oorspronkelijk (in het Engels) verschenen op het weblog Theology as a Process. Vertaling: Ben Frie SJ.