webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
In een gezamenlijk document analyseren jezuïeten uit het Midden-Oosten de huidige crisis in hun regio. Enkele hoogtepunten uit deze tekst.
Ervoor kiezen te spreken, ook met anderen, met de juiste woorden, dat is de eerste stap in een lang proces van wederopbouw van deze regio. De toekomst van een regio waar christenen hun eigen plek hebben en die van groot belang is voor de mensen die er wonen en voor heel de wereld.
Zo eindigt het document dat een aantal jezuïeten uit het Midden-Oosten heeft geschreven op verzoek van hun algemene overste, pater Adolfo Nicolás. In een bescheiden omvang van zes bladzijden beschrijft het de achtergrond van de huidige problemen in de Arabische wereld, maar probeert het vooral lijnen uit te zetten naar de toekomst. Veel nadruk ligt in deze tekst op de plaats van de christenen. Een document dat oproept tot engagement van mensen en kerken ter plekke, maar ook van ieder die deze streek – de bakermat van het christendom – ter harte gaat. Hieronder volgen enkele passages uit dit document.
“De situatie van het Midden-Oosten toont ook een spirituele en religieuze crisis in deze regio. De dramatische situaties, de krimp van de publieke ruimte en de voortwoekerende economische problemen, ze leiden ertoe dat veel mensen terugvallen op de gebruiken en tradities van de eigen religieuze gemeenschap als de enige plek waar hun menselijke en spirituele identiteit bevestiging vindt.
Bij de allereerste opstanden riep de bevolking al om waardigheid, democratie, mensenrechten
De sterke verwevenheid van religie en politiek heeft er al langere tijd toe bijgedragen dat verantwoordelijkheden en belangen zijn gaan vervagen. Vaak zijn het religieuze leiders die een politieke rol spelen. Talrijke problemen die boven alles politiek van aard zijn maar niet als zodanig worden behandeld hebben langzamerhand dit karakter verloren en zijn overgegaan naar het domein van de religie, met alle risico’s van religieuze groepsvorming en zelfs radicalisering.”
“De tragedie van de christenen en van alle burgers in de Arabische wereld mag ons niet verhinderen toch een teken van hoop te zien in de recente volksopstanden. Welke rol spelen deze? Mensen willen betere levensomstandigheden; opeenvolgende regimes waren er niet in geslaagd echte vooruitgang te bieden; de politieke islam, die vaak de enige georganiseerde oppositie vormde, was absoluut bij machte een politiek en sociaal systeem te bouwen dat de beginselen van de moderne tijd kon integreren. Bij de allereerste opstanden riep de bevolking al om waardigheid; het ging om emancipatie van het volk, gevoed door de waarden van de moderne tijd, democratie, mensenrechten, sociale gerechtigheid en culturele openheid met behulp van de moderne communicatiemiddelen.”
“De politiek is vaak gegijzeld door groeperingen die zich de macht hebben toegeëigend, waardoor het terugvallen op de eigen religieuze gemeenschap voor burgers vaak de minst slechte oplossing lijkt.
De crisis in het Midden-Oosten is vóór alles een crisis van het spreken
Wat allereerst zal moeten gebeuren is de vorming van een nieuwe leidende klasse: mannen en vrouwen die werkelijk vertegenwoordigers zijn van hun gemeenschap moeten toegang krijgen tot politieke verantwoordelijkheid. Dit perspectief kan in veel landen onbereikbaar lijken. Maar hoeveel tijd het ook kost, hieraan zal bij voorrang moeten worden gewerkt.”
“Het is van vitaal belang, dat onze landen het belang van het ‘bonum commune’ (goed samenleven, zoals ook uitgewerkt in de christelijke sociale leer) ontdekken en dit een plaats geven in her recht en in de politieke en economische praktijk. Dit veronderstelt een inzet voor verandering van mentaliteit en van maatschappelijke structuren om zodoende de waardigheid van alle burgers op gelijk niveau te beschermen.
Democratische vorming vraagt om een grote en continue inzet, niet alleen van de politieke machthebbers maar van iedereen die zich bezig houdt met opvoeding en vorming. Het is door middel van de cultuur en het leren kennen en ontmoeten van de ander dat wantrouwen, vooroordelen en schematisering van de werkelijkheid kunnen verdwijnen en een nieuwe maatschappelijke samenhang kan ontstaan. Leren luisteren naar elkaar, met elkaar spreken, elk ander respecteren, zowel de persoon als de gemeenschap een plaats geven, conflicten beheersen, dit alles moet voor de maatschappij en binnen de opvoeding en vorming een hoge urgentie krijgen. De vorming tot volwaardige burgers veronderstelt een integratie van de rechten van de mens en een bezinning op het Franse begrip ‘laicité’ als een maatschappelijk beginsel dat de culturele en religieuze veelvormigheid erkent en respecteert. Dan kan de godsdienst een haar toekomende plaats krijgen in het publieke domein en een positieve bijdrage leveren aan het menselijk samenleven.”
“Christenen worden opgeroepen tot spirituele en theologische vernieuwing. Hoe dan ook vraagt dit om een waarachtige keuze voor dialoog binnen de kerken zelf, maar ook – te beginnen bij de religieuze leiders – om een inhoudelijk getuigenis, een eenvoud van leven naar de geest van het Evangelie en een profetisch afstand houden tot de macht. Het vraagt ook om een eerlijke, moedige poging om de eenheid van de kerken, waar de christelijke bevolking zo’n behoefte aan heeft, te bewerkstelligen.
Persoonlijke ontmoeting vermindert angst en wekt nieuw vertrouwen
Door te kiezen voor deze openheid, die afziet van een terugvallen op de eigen maatschappelijke en religieuze groepering, kan de Kerk in het Midden-Oosten draagster zijn van menselijke waarden ten dienste van alle burgers, vooral de zwaksten in de maatschappij.”
“Meer dan ooit moeten we moslims ontmoeten, waar dat nog mogelijk is, hoe bescheiden deze ontmoetingen ook mogen zijn. Het is de persoonlijke kennismaking die de angst vermindert en nieuw vertrouwen kan wekken. Daarna kan er samen worden gestreden om de rechtstaat tot stand te brengen, democratisch, met eerbiediging van de gerechtvaardigde verlangens van personen en groeperingen binnen de maatschappij. De christenen, die hun rol hebben gespeeld in de Arabische culturele, intellectuele en artistieke renaissance in de 19e en 20ste eeuw en die actief zijn geweest in de maatschappelijke veranderingen, kunnen opnieuw een belangrijke bijdrage leveren aan het schrijven van een nieuwe bladzijde in het geschiedenisboek van deze regio.”
“De crisis in het Midden-Oosten is vóór alles een crisis van het spreken. Een spreken dat tot zwijgen is gebracht of gemuilkorfd, een spreken dat halfslachtig is of leugenachtig, een spreken dat geen verband meer heeft met het leven van de mensen. Dit heeft geleid tot het bijna totale faillissement van de politiek en het heeft ook het culturele en religieuze domein tot afstervens toe geïnfecteerd.
Tegenover dit drama moeten we het stilzwijgen doorbreken en het geweten wakker schudden van elk van ons en van de internationale gemeenschap.”
Vertaling: Jan Peters SJ. Een volledige Engelstalige versie van de verklaring is hier te downloaden (PDF).
