Ankara verbindt Oost en West, en is de bakermat van de Turkse islam. De jezuïeten proberen er ook het christendom een plekje te geven. De kersverse overste van de communiteit vertelt.

Na een afwezigheid van bijna honderd jaar hebben de jezuïeten rond de eeuwwisseling weer een communiteit gesticht in Turkije. Wij hebben toen de enige katholieke parochiekerk van Ankara overgenomen van de Franse Assumptionisten overgenomen: een kapel in een oud gebouw van de Franse Ambassade in het vroegere centrum van de stad, Ulus, vlak onder het fort en de vestingen uit de Byzantijnse tijd. Ulus, oorspronkelijk de woonwijk van de Armeense katholieke gemeenschap, is nu een commerciële buurt geworden waar nog maar weinig mensen wonen. Overdag krioelt het hier van de mensen, ’s nachts is het heel stil.

Woestijnland

Waarom in Ankara? De hoofdstad van Turkije ligt op het Aziatische vasteland, op een woestijnachtige hoogvlakte, 400 kilometer ten oosten van Istanbul in het Europese deel van het land. Istanbul is veel aantrekkelijker op alle gebied. Iedereen hier droomt van Istanbul en zou er graag heengaan vanwege de cultuur of voor ontspanning, want daar is leven en vrijheid op alle gebied. Het is een kosmopolitische stad, met een rijke geschiedenis en talloze cultuurschatten, werkelijk ongelooflijk. Met al zijn kerkelijke instellingen is het ook een heel ander Turkije dan het Aziatische vasteland.

Het christendom is in dit deel van Turkije eenvoudigweg uitgewist

En toch heeft Atatürk, de stichter van het moderne Turkije, voor dit woestijnland gekozen om hier zijn hoofdstad te vestigen, ver van het Westen en ver van christelijke invloed, ver van corruptie! Het Aziatische gedeelte van Turkije wordt ook gezien als de bakermat van de Turkse islam. Het christendom is er eenvoudigweg uitgewist. De christenen die er nog wonen, vooral Armeniërs, vormen geen echte geloofsgemeenschap meer. De kerken zijn gesloten of gesloopt en er is geen clerus meer. De twee kerken die wij, jezuïeten, inmiddels bedienen zijn de laatste katholieke kerken die nog open zijn tot de grens met Georgië, Irak en Iran.

Doorgangsweg

Ankara is uitgegroeid tot een knooppunt van het enorme Aziatische binnenland en is met vier miljoen inwoners een metropool geworden, zeer uitgebreid, modern, met goed verzorgde verbindingen, zowel autowegen als openbaar vervoer. Administratief speelt alles zich af in Ankara. Om het ‘achterland’ te bereiken blijft Ankara de beste plek, zowel om contact te onderhouden met ver afgelegen mensen of gemeenschappen, als om mensen te ontvangen die door het land reizen. Voor velen van hen is Turkije, en Ankara in het bijzonder, een doorgangsweg van Azië naar het Westen.

Zoveel volkeren en koningen hebben dit deel van Turkije onder de voet gelopen door de eeuwen heen: Assyriërs, Hittieten, Grieken, Perzen, Galaten, Romeinen en Byzantijnen… Om nog even bij die Galaten stil te staan: in Istanbul vinden we de Toren van Galata, de stad Ankara ligt in het gebied van de Galaten, en Sint Paulus schrijft een brief aan de Galaten! Maar wie zijn ze? Waar komen ze vandaan? Het zijn van origine West-Europeanen, verwant aan de Galliërs van Frankrijk. Rond 278 vóór Christus zijn ze gaan migreren (20.000 mensen in totaal!) door Oost-Europa en Griekeland tot ze hier zijn uitgekomen en gebleven.

Spanningen

En nu, waar gaan we heen in het moderne Turkije? Geloven de mensen nog in God? Turkije is sinds Atatürk een streng seculiere staat en godsdienst is een privézaak. Dit geldt voor moslims en christenen. Al is de huidige regering zeer rechts en gelovig, het gewone volk denkt er anders over. En daar liggen nu de spanningen.

Na een periode van vervolging van christenen is er meer vrijheid gekomen; meer mensen vragen openlijk om christen te worden en ze worden daarvoor niet vervolgd. Gelovig zijn als moslim of christen heeft betekenis en daar kan weer openlijk over gesproken worden.