Wat is het beeld dat migranten van het Westen krijgen, als zij slechts in aanraking komen met onze lagere cultuur? Een column over integratie en selectieve perceptie.

In mijn thuisstad Antwerpen is er een school die ‘elitair’ wordt genoemd. Leuk om daaraan herinnerd te worden, vonden ze daar. Nog leuker was dat het college tevens geroemd wordt om zijn inspanningen ten gunste van de interculturele integratie, met name van kinderen met een islamitische achtergrond. Te oordelen naar de proclamaties op het einde van het schooljaar wil dat enigszins lukken. Op het podium staan dan enkele leerlingen van Maghrebijnse afkomst te blinken naast de witte leerlingen, tot zichtbare trots van hun ouders in de zaal. Zo hoopt de school een elite van allochtonen intellectueel en cultureel te vormen.

Concertzaal

Maar het succes is niet volledig. De jonge allochtonen doen het redelijk goed als het om schoolse, maar veel minder als het om buitenschoolse activiteiten gaat. Ze doen nauwelijks mee aan de uitstappen die door de school aangeboden worden. Je ziet ze zo goed als nooit in het koor dat de feestelijkheden opluistert. Je ziet hen en hun ouders zo goed als nooit in een concertzaal, zelfs niet als die midden in hun wijk gelegen is.

De waardering voor onze hogere cultuur had hun afkeer voor onze lagere cultuur kunnen compenseren

Dat is heel jammer. Want is onze klassieke muziek niet zowat het beste dat onze cultuur te bieden heeft? Ja, ook onze inheemse jeugd vertoont weinig affiniteit met de late kwartetten van Beethoven. Maar je ziet ze toch wel eens waar diens vioolconcerto wordt uitgevoerd. En in ieder geval is die muziek iets van ons, iets om trots op te zijn, zelfs als niet iedereen er meteen bij kan. En let wel, er zijn vele Japanners en Chinezen en Zuid-Koreanen die er wel bij kunnen. Dat merk je tijdens de Koningin-Elisabethwedstrijden waar ze met vele prijzen gaan lopen.

Nette jongen

Daar zitten we dus met een grote vraag. Als vele moslims niet van ons houden, is het dan niet omdat ze niet onder de indruk zijn van wat wij onze ‘hogere cultuur’ noemen maar wel van onze ‘lagere cultuur’? De waardering voor onze hogere cultuur had hun afkeer voor onze lagere cultuur kunnen compenseren.

Helaas, met die lagere cultuur worden zij meer geconfronteerd dan wij. Wij hebben in de loop van onze opvoeding geleerd die lagere cultuur te ontlopen. Toen ik nog een kleine, oppassende jongen was, waren er wijken in onze stad waar ik nooit kwam, waar ik niet mocht komen. Daar waren wel historische monumenten te bezichtigen, maar ook, wat ik toen niet wist, vieze café ’s, vieze cinema’s en nog viezere bordelen. Zo kreeg een nette jongen een geïdealiseerd beeld van zijn omgeving en van zijn cultuur. Dankzij zijn selectieve perceptie werd hij er trots op.

Onderbuik

De selectieve perceptie van de jongeren uit de immigratie werkt dikwijls omgekeerd. Omdat zij arm zijn, kunnen zij bij ons hun weg nog niet vinden en komen zij terecht in de onderbuik van onze samenleving. Daar zijn niet enkel de woningen maar ook het sociale verkeer en het culturele leven van mindere kwaliteit.

Wat had je aan die jongeman moeten zeggen voor hij begon te schieten?

Dat leidt tot een andere selectieve perceptie bij vele immigrantenjongeren en ook bij vele jongeren in hun thuislanden. Mensen die in de sloppenwijken van Kaïro of van Tunis naar Amerikaanse soaps kijken, wat maken die daaruit op? Die worden verblind en soms verbitterd door een tweedimensionale luxe die niet voor hen weggelegd is. Zoals de terroristen die museumbezoekers in Tunis vermoord hebben, zoals die jonge man die in het Tunesische Sousse op de westerse toeristen begon te schieten.

Provocatie

Daar is geen enkel excuus voor. Maar geef toe dat uitbundige luxe van een vijfsterrenhotel tentoonspreiden in een arm land als een provocatie kan overkomen. Dat is niet goed voor de interculturele relaties. Wat had je aan die jongeman moeten zeggen voor hij begon te schieten? Dat hij aan selectieve perceptie leed? Dat die badgasten thuis hardwerkende familiemensen waren? Dat zij in die badstad hooguit blijk gaven van enige slechte smaak? Die vergoelijkende overwegingen zouden niet afdoend geweest zijn. Zijn er andere en betere? Moest men hem uitleggen hoe belangrijk de toeristische sector is voor het economisch bestel van zijn land?