Te vaak wordt migratie enkel als een probleem gezien. We moeten vluchtelingen op de eerste plaats juist dankbaar zijn om alles wat ze ons geven, vindt pater Adolfo Nicolás.

Als er één reden is om de migranten naar Europa dankbaar te zijn, dan is dat dat ze ons helpen de wereld te ontdekken. Zelf heb ik meer dan dertig jaar in Japan geleefd, vier jaar lang heb ik gewerkt in een centrum voor immigranten, meestal mensen zonder de benodigde papieren. In het licht van mijn eigen ervaring kan ik zeggen dat migratie een positieve inbreng heeft in het ontvangende land, ondanks alle moeilijkheden en onbegrip.

Beperkte horizon

De communicatie tussen culturen ontwikkelt zich door middel van vluchtelingen en migranten; zo is de wereld gevormd die we nu kennen. Het gaat niet slechts om een vreedzaam naast elkaar bestaan van culturen, maar de betrokken culturen veranderen hierdoor ten diepste. Dit leert ons de geschiedenis. Ook de godsdiensten, christendom, islam en jodendom, hebben zich over de wereld verspreid dank zij de migranten, die hun vaderland hebben verlaten en naar vreemde plekken zijn getrokken. We moeten hun dankbaar zijn, want zij hebben ons de huidige wereld ‘gegeven’. Zonder hen zouden wij opgesloten zitten binnen onze eigen beperkte cultuur, onze eigen vooroordelen en onze eigen beperkingen.

Vluchtelingen vormen tegelijkertijd het zwakste en het sterkste deel van de mensheid

Elk land loopt het risico zich op te sluiten binnen een beperkte horizon. Dankzij deze vreemdelingen kan ons hart zich openen en kan ook ons eigen land zich openen voor een nieuwe dynamiek. Samen de dagelijkse problemen te lijf gaan, in het bewustzijn van onze verschillen, brengt ons bijeen en helpt ons nieuwe mensen te worden.. Het zijn de migranten die de Verenigde Staten hebben opgebouwd, een land waarbinnen de democratie zich heeft kunnen ontwikkelen. Deze democratie is geen vrucht van het toeval; ze komt voort uit de smeltkroes van culturen en personen die aan de oorsprong ligt van het land zoals het nu is. En dit is maar één voorbeeld. Zo kunnen ook nu de migranten ons helpen ons hart te openen en groter te worden dan ons eigen kleine ik.

Weg, waarheid, leven

Ze zijn niet enkel gasten; ze kunnen onze maatschappij versterken en een belangrijke inbreng hebben in de groei van onze eigen cultuur. De hele mensheid wordt er rijker van. Een Japanse bisschop zei over Jezus’ uitspraak “Ik ben de weg, de waarheid en het leven”, dat deze woorden van Jezus ook van toepassing zijn op andere godsdiensten. Als generale overste van de jezuïeten, die op zijn reizen met veel mensen en culturen in contact komt, kan ik zeggen dat deze bisschop gelijk heeft. Azië zou zich uitstekend kunnen zien als ‘de weg’. In Azië zoekt men voortdurend naar ‘de weg’, naar het ‘hoe’: hoe aan yoga te doen, hoe zich te concentreren, hoe te mediteren. Yoga, zen, godsdiensten, en ook judo – dat gezien kan worden als de weg van de zwakke mens, omdat deze zich hier bedient van de kracht van de ander – alle kunnen worden gezien als ‘wegen’.

Globaal gezien, kunnen we zo zeggen dat de Verenigde Staten en Europa zich vooral bezig houden met de ‘waarheid’, terwijl Latijns Amerika en Afrika gericht zijn op het ‘leven’… Daarom hebben we allen nodig, want allen leveren een eigen bijdrage aan de mensheid. De tijd is gekomen dat we de mensheid moeten zien als één geheel en niet een samenstel van landen, van elkaar gescheiden door tradities, culturen en vooroordelen… Daarom moeten we migranten en vluchtelingen dankbaar zijn voor deze bijdrage aan een allesomvattende mensheid.

Moed

Bovendien vormen vluchtelingen tegelijkertijd het zwakste en het sterkste deel van de mensheid. Het zwakste omdat ze angst, geweld, eenzaamheid en vooroordelen hebben ervaren. Maar tegelijkertijd zijn ze ook het sterkste deel van de mensheid: ze laten ons zien hoe angst kan worden overwonnen, hoe moed risico’s aandurft. In hun hoop op toekomst hebben ze geleerd zich niet te laten verlammen door moeilijkheden; eenzaamheid hebben ze weten te overwinnen door solidariteit met elkaar. Ze hebben bewezen dat een mens zwak is, maar sterk kan worden.

We kunnen van migranten en vluchtelingen leren om echt barmhartig te zijn

Ze hebben ons geleerd dat er diepere waarden en werkelijkheden zijn in het leven. Dit komt meer voor bij mensen in extreme situaties leven. Toen een broer van mij in de Verenigde Staten vreesde dat een brand in de omgeving ook zijn huis in de as zou leggen, bracht hij niet zijn geld in veiligheid, maar zijn fotoalbums die zijn wortels en zijn leven bevatten. Op dat moment besefte hij dat het allerbelangrijkste niet eigen huis en bezit is, maar wat er binnen in de mens leeft. Dit hebben ook de vluchtelingen ervaren, toen ze het gevaar onder ogen hebben gezien. Laten we zelf – al is het maar even – denken: als we geen huis meer zouden hebben, geen familie, geen communicatie… als we alleen maar het leven zouden hebben en dat nog bedreigd, wat zouden we doen? Wat zouden we denken? Naar wat of wie zou onze liefde uitgaan?

Wereldomvattende gemeenschap

We vieren dit jaar het Jaar van de Barmhartigheid, een centraal begrip in veel godsdiensten. Zonder barmhartigheid kunnen we niet leven; de migranten en de vluchtelingen tonen ons een wezenlijk aspect ervan. Wanneer iemand alles heeft, is het niet zo moeilijk barmhartig te zijn, maar wanneer iemand niets heeft en toch barmhartig is – zoals hier en nu – dan betekent dat veel meer en wordt het gezicht van de barmhartigheid veel reëler. Zo kunnen we van migranten en vluchtelingen leren om echt barmhartig te zijn. We leren om ten diepste mens te zijn, we leren de wereld en niet onze eigen beperkte cultuur als onze levenshorizon te zien. We leren van hen om leden te zijn van een wereldomspannende mensengemeenschap.

Deze tekst is gebaseerd op een toespraak die pater Nicolás hield op 14 januari 2016, de internationale dag voor migranten en vluchtelingen, in de Gésu-kerk in Rome, en verscheen eerder in La Civilta Cattolica. Vertaling/bewerking voor Ignis: Jan Peters SJ.

Foto: Vluchtelingen uit Sri Lanka, MM/JRS