Waarin is mijn partijprogramma christelijk? Verschillende politici gaan die vraag voor ons beantwoorden. Ronald van Raak is katholiek en socialist. “De Bergrede zou prima passen in de canon van het socialisme.”

Mensen vragen wel eens hoe het kan dat ik me socialist én katholiek noem. Als Tweede Kamerlid voor de Socialistische Partij (SP) moet ik de helft van mijn vergoedingen afdragen, uit solidariteit met de vrijwilligers in de partij. Jezus Christus leert dat je eigenlijk ál je bezittingen zou moeten delen, uit naastenliefde met alle mensen met wie je samenleeft. In die zin is een socialist een halve christen. Dat is beter dan niets.

Een reactie op het kapitalisme

Het socialisme ontstond in de negentiende eeuw, in reactie op het kapitalisme. Beide zijn een product van het verlichtingsdenken. Voor de inrichting van de samenleving staan in beide ideologieën de materiële voorwaarden centraal. Het socialisme van de SP heeft echter ook een duidelijke morele grond. In het beginselprogramma Heel de mens staat een morele meetlat die leidend is voor al het politieke handelen.

Voor waarden als waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit is op de ‘vrije markt’ veel minder plaats.

De menselijke waardigheid, de gelijkwaardigheid van mensen en de solidariteit tussen mensen, zijn voor de SP het ethische kader. Waarden die door de eeuwen heen in onze samenleving zijn uitgekristalliseerd en die hun waarde voor mensen hebben bewezen. Er zijn wel politici op ‘links’ die de SP daarom ‘conservatief’ noemen. Er zijn ‘rechtse’ politici die zeggen dat de SP zich met deze morele principes niet echt onderscheidt.

“Ik wil niet vloeken in de kerk, maar …”

In de politiek domineert al lang het marktdenken, het liberale idee dat de markt het land beter zou kunnen organiseren dan de democratie. Maar marktwerking stimuleert ook consumentisme, laat mensen met elkaar concurreren en vergroot de ongelijkheid. Voor waarden als waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit is op de ‘vrije markt’ veel minder plaats. Die belangrijke waarden staan dan ook op de tocht.

Je hoeft echter niet je geloof te verliezen om socialist te zijn. Integendeel …

Ik wil niet vloeken in de kerk, maar toch meen ik dat veel socialistische bewegingen hun oorsprong hebben in kritische bewegingen in de katholieke kerk. Denk aan de franciscanen of aan de begijnen. Of in Nederland in het bijzonder aan de ‘moderne devoten’, die streefden naar een leven in een gemeenschap van goederen en van gelijkwaardigheid van ieder mens. Ongeacht afkomst of achtergrond van mensen. 

Als socialist hoef je je geloof niet te verliezen

Het socialisme kreeg in Nederland als eerste voet aan de grond onder protestanten, onder wie de gewezen predikant Ferdinand Domela Nieuwenhuis, de eerste leider van de sociale beweging en de eerste socialist in de Tweede Kamer (in 1888). Deze predikant verloor zijn geloof, omdat de kerken de verpauperde arbeiders en hun gezinnen in de steek hadden gelaten. Hij trachtte daarom ‘de aarde tot een hemel voor allen te maken’.

Je hoeft echter niet je geloof te verliezen om socialist te zijn. Integendeel, zou ik zeggen. Ik geloof graag in solidariteit – u mag dat naastenliefde noemen. En ik geloof in duurzaamheid – anderen spreken liever van rentmeesterschap. En ik geloof ook in de emancipatie van mensen, die niet afhankelijk moeten zijn van de markt of van de overheid – zoiets als de subsidiariteit. Verschillende woorden met een vergelijkbare moraal.

Waar ik niet in geloof

Waar ik niet in geloof zijn christelijke partijen die in de politiek meer marktwerking hebben geïntroduceerd en een beroep deden op de eigen verantwoordelijkheid van mensen. Daardoor is de tweedeling toegenomen en is de sociale cohesie aangetast. Ik geloof niet in christelijke politici die het zicht hebben verloren op al de mensen die niet meer mee kunnen komen, die zich in de steek gelaten voelen en hun vertrouwen in de politiek verloren.  

Ik weet dat er christenen zijn die de SP te links en te uitgesproken vinden.

Christelijke moraal is voor mij een doorleefde ethiek, die niet zozeer bestaat uit regels, maar vooral uit het voorbeeld dat Christus ons voorhoudt. De Bergrede van Christus zou wat mij betreft prima passen in de canon van het socialisme. Ik weet dat er christenen zijn die de SP te links en te uitgesproken vinden. Te activistisch en te principieel. Dat kan ik wel begrijpen. Maar zó radicaal als Christus zélf is de SP toch niet.

[Wil je artikelen als deze niet missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief]

Volg Ignis ook op Instagram