Christenen, joden en moslims die met elkaar in geloofsgesprek gaan, dat gaat niet altijd goed. Dit boek van Jan van Eycken helpt je de andere godsdiensten beter te begrijpen.

Priester Jan van Eycken is vanuit het aartsbisdom belast met de interreligieuze dialoog in Brussel. Als iemand vanuit die achtergrond een boek schrijft over de ‘delicate driehoeksverhouding’ tussen joden, christenen en moslims, zijn mijn verwachtingen hooggespannen. En naar het blijkt volledig terecht. Dit boek is voor iedereen die zich op het lastige terrein van de interreligieuze dialoog begeeft een bron van informatie, waarin valkuilen worden benoemd en theologische visies worden aangereikt.

Belangrijkste voorwaarden voor interreligieuze dialoog

Vooroordelen over de ander vormen een mijnenveld op dit terrein. Simplistische stellingnamen die de verschillen bagatelliseren, leveren geen veilig pad naar een beter wederzijds begrip. Een goed inzicht in de traditie van de gesprekspartner en in de actuele ontwikkelingen is een noodzakelijke basis voor een echte dialoog. Aan die voorwaarden wordt hier voldaan.

Dit boek is voor iedereen die zich op het lastige terrein van de interreligieuze dialoog begeeft een bron van informatie.

Het boek is opgebouwd rond de drie godsdiensten en hun visie op de beide andere godsdiensten, met korte verwijzingen naar de relaties met religies buiten deze trits. De islam krijgt, als de primaire gesprekspartner vanuit onze hedendaagse christelijke kerken, de meeste aandacht.

Nieuwe openheid vanuit joodse traditie

In elk gedeelte – christendom, jodendom, islam – wordt de historische ondergrond en de ontwikkelingen door de geschiedenis heen belicht. Met grote aandacht voor de twintigste eeuw en de actualiteit. Zo krijgen bij de bespreking van het christendom het Tweede Vaticaans Concilie en de laatste pausen een prominente plek. Alles op basis van een adequate selectie van citaten en verwijzingen naar de bronnen en verdere literatuur.

Onder deze laatsten krijgt Fethullah Gülen terecht een prominente plaats

Bij de bespreking van de joodse traditie komt vanzelfsprekend de theologische en maatschappelijke controverse door de eeuwen heen sterk naar voren. Het gedeelte loopt echter uit op een nieuwe openheid naar het christendom, met teksten uit de meest recente periode.

Controversiële Koranteksten

In het deel over de islam gaat de auteur onder meer in op enkele controversiële Koranteksten, die hij in hun historische context plaatst. Tevens laat hij zien hoe deze teksten zijn en worden gebruikt als onderbouwing van het eigen gelijk. Wanneer hij daarna schrijft over de moderne tijd, krijgen zowel fundamentalistische als meer progressieve stromingen zijn aandacht. Onder deze laatsten krijgt Fethullah Gülen terecht een prominente plaats.

Wie aan het einde van de lectuur hoopt een rationeel duidelijke visie te kunnen destilleren […], zal in wanhoop het boek sluiten’

De tekst wordt verrijkt met een theologisch en een filosofisch intermezzo tussen de bespreking van de drie religies. Aan het eind van het boek zijn nog een vijftal bijlagen opgenomen met (actuele) teksten, afkomstig uit deze religies. Deze draaien alle om de mogelijkheid van en de voorwaarden voor een echte dialoog.

Begrip voor wat elders gebeurt

Jan van Eycken schrijft op pagina 8 van zijn boek: ‘Wie aan het einde van de lectuur hoopt een rationeel duidelijke visie te kunnen destilleren […], zal in wanhoop het boek sluiten’. Datzelfde zal gelden voor lezers die op zoek zijn naar een praktische handleiding voor de dialoog. Maar het boek kweekt begrip voor wat er elders gebeurt en probeert vooral ook ontwikkelingen binnen de islam begrijpbaar te maken voor christelijke lezers.

Naar mijn idee, is hij hierin prima geslaagd.

Hoe kijken joden, christenen en moslims naar elkaar? – Een delicate driehoeksverhouding. Jan van Eycken. Uitg Davidsfonds, Leuven 2017, 223 blz. € 22.50