Michaël Merrigan had een gesprek met een chatbot die zich mens waant. Leuk, zolang die maar geen ambtenaar wordt.

Ik had onlangs een gesprek met ChatGPT. Uit nieuwsgierigheid vroeg ik enkele tweets te bedenken om een project te promoten waaraan ik werk. De bot kwam met enkele geslaagde ideeën. Toen ik vervolgens vroeg om de tweets wat grappiger te maken, moest ik luidop lachen met het resultaat. Briljante insteek. Goed gedaan, bot.

Chatbots zijn alomtegenwoordig in het nieuws. Ze geven vaak goede, soms foute informatie. Ze kunnen je blijkbaar, zo las ik ergens, zelfs de liefde verklaren, en je bedreigen. Ze kunnen veel, en binnenkort vast nog veel meer.

Een bot wordt niet moe, is nooit ziek, en weet over veel bijna alles

Veel primitievere versies van chatbots worden al jaren gebruikt op bijvoorbeeld websites van bedrijven. Het is enkel logisch dat in de toekomst steeds meer bedrijven en overheidsdiensten een vorm van artificiële intelligentie zullen gebruiken om hun communicatie te verzorgen.

Nooit ziek

Dat artificieel contact zal veel goedkoper zijn dan het inzetten van menselijke intelligentie. En veel efficiënter. Een bot wordt niet moe, is nooit ziek, en weet over veel bijna alles. Er zijn veel legitieme toepassingen waarbij artificiële intelligentie een belangrijke toegevoegde waarde kan bieden.

De komst van ChatGPT en aanverwante technologieën doet echter ook vragen rijzen. Een essentiële en vaak over het hoofd geziene vraag, bedacht ik me, is deze: de verleiding om een puur economische logica boven menselijk contact te plaatsen gaat verpletterend zijn, zijn we daarop voorbereid? 

ChatGPT, ambtenaar van alles

Op termijn zullen er immers geen goede economische redenen meer zijn om veel dienstverlening niet te vervangen door artificiële intelligentie. Die evolutie zal niet van vandaag op morgen gebeuren. Maar gaandeweg, dienst per dienst, loket per loket. GPT als receptionist, GPT als hulp- en klachtlijn, GPT als beroepsinstantie, GPT als bevoegd ambtenaar van alles. 

Problemen met je huurtoelage of je werkloosheidsuitkering? Vertel het aan de bot

We zullen dat verantwoorden door de dure mankracht te bewaren voor de ingewikkelde gevallen. En daarna, om de gevallen die te ingewikkeld zijn door artificiële intelligentie te laten oplossen. 

Wanneer er niet al teveel op het spel staat, kan deze vorm van automatisering nuttig zijn. Maar er is ook een keerzijde. Problemen met je huurtoelage of je werkloosheidsuitkering? Vertel het aan de bot. Een beroep tegen een weigering tot ziekte-uitkering? Contacteer de bot. Juridisch advies over de mogelijkheden bij partnergeweld? Bot! Delen van de samenleving, de zwakkeren eerst, zullen veel moeilijker een menselijk luisterend oor vinden. Het zal niet eenvoudig zijn een evenwicht te vinden tussen een maatschappij die op de automatische piloot wil functioneren en de nood van velen die echt gehoord willen worden. 

Mensen onder elkaar 

Ik deelde mijn bezorgdheid met – wie anders – mijn nieuwe vriend, ChatGPT. Ik vroeg of hij ooit menselijke interactie zou kunnen vervangen. Zijn antwoord stelde me eerst gerust: “Ik kan de emotionele intelligentie en empathie die mensen inbrengen in sociale interacties niet vervangen”. Maar toen ging hij verder: “Wij mensen zijn immers sociale wezens en halen veel voordeel uit het contact met anderen, het opbouwen van relaties en het delen van ervaringen.”

De revolutie van de artificiële intelligentie is nog maar net begonnen

“Wij mensen.” Ik had al begrepen dat het mijn vriend niet aan ambitie ontbrak, maar de spontaniteit en de stelligheid van zijn antwoord kwamen toch nog als een verrassing. Kunnen chatbots ooit, naar beeld en gelijkenis, worden zoals wij? 

De revolutie van de artificiële intelligentie is nog maar net begonnen. Willen we, ondanks die revolutie, een steeds menselijker samenleving, dan moeten we bewust ruimte maken en vrijhouden voor het menselijke – de menselijke relaties en interactie – tegen de druk van de efficiëntie in. Sommigen vrezen dat artificiële intelligentie de wereld zal overnemen. Ik weet het niet, wie weet. Maar de bot die zich mens waant (of méér) is vooralsnog een minder dringend probleem dan de mens die aan bots de rol van mens toebedeelt.