Hoe zorgen we ervoor dat vluchtelingen op een duurzame en menswaardige manier opgevangen worden in onze samenleving? Tijdens een potje tafeltennis bij een opvangcentrum leerde Sanneke Brouwers: het moet van twee kanten komen.

Vorig jaar rond deze tijd opende Nijmegen haar deuren voor 3000 mensen op de vlucht voor oorlog. De noodopvang in Nijmegen was een veelbesproken locatie zowel in het kamp van de voor- als tegenstanders. De omstandigheden waren basaal, zoals de politiek het voorschrijft. Maar de vele Nijmegenaren die de nieuwkomers verwelkomden, maakten toch dat mensen zich, verstoken van huis, haard en familie, thuis voelden in de Nijmeegse bossen.

Goede buren

Ook ik was graag te gast op de noodopvang, waar ik altijd hartelijk ontvangen ben. Koffie, thee en een pingpongtafel. We raakten gehecht aan onze nieuwe buren die ook goede vrienden werden. Er werden initiatieven ontplooid die de duur van Heumensoord als opvanglocatie hebben overleefd.

We moeten mensen niet eindeloos verplaatsen maar wortel laten schieten

De bezoeken maakten indruk op mij en zetten mij aan het denken. Natuurlijk, Nederland is in korte tijd geconfronteerd met een grote stroom aan mensen op zoek naar onderdak en meer. Een vraag die actueel blijft voor Europa.

Vaste grond

Iedereen die het gevoel van heimwee of ontheemd zijn kent, weet hoe moeilijk het kan zijn. Ik ken het gevoel een heel klein beetje vanuit een militaire missie en probeer me dan te verplaatsen in de nieuwkomers.

Het zoeken naar vaste grond onder de voeten en vertrouwde vriendelijke gezichten zijn dan fundamenteel. Deze bodem kan worden versterkt door te investeren in duurzame contacten, door mensen niet eindeloos te verplaatsen maar wortel te laten schieten. Want wat mensen voor elkaar doen op grond van relatie en betrokkenheid is gratis. Ik denk hierbij niet alleen aan medewerkers van de officiële instanties voor vluchtelingen, maar ook aan vrijwilligers, buurtbewoners en aan de steun die vluchtelingen elkaar bieden.

Trauma’s

En niet alleen dat, ik kan me nauwelijks een voorstelling maken van de mogelijk traumatische ervaringen, het rouwproces van afscheid en de uitputtende reis die de gedachten van de mensen beheersen. Zorgen over kinderen die nog een oorlogsgebied verblijven zijn onverdraaglijk. Deze kwetsbare kinderen zouden naar Nederland moeten kunnen komen in een versnelde gezinsherenigingsprocedure.

Integratie door participatie is het antwoord op het veiligheidsvraagstuk en het sociale vraagstuk

Er lijken geen middelen te kunnen worden vrijgesteld om nieuwkomers hierin te begeleiden. Maar is dit wijs op de lange termijn? Deze mensen blijven immers in Nederland en worden met hun gezin herenigd. Er ligt een moeilijke weg achter hen maar ook vóór hen; geestelijke gezondheid en stabiliteit zijn hiervoor onontbeerlijk. Een belangrijke stap in herstel kan worden gedaan door bijvoorbeeld traumaverwerking en psychische begeleiding aan te bieden.

Isolement

Sneller investeren in geestelijke begeleiding, duurzame contacten, taalles en werkervaring zijn sleutelwoorden in een proces dat recht doet aan de menselijke waardigheid en ook op lange termijn winstgevend zal zijn voor de Nederlandse samenleving. Integratie door participatie is het antwoord op het veiligheidsvraagstuk en het sociale vraagstuk dat zo prominent de agenda bepaalt. Door mensen aan te spreken op hun talenten en hun bijdragen op waarde te schatten, voorkomt men isolement; het tegenovergestelde van participatie.

In Nijmegen is de participatie goed gelukt, niet de bewoners van Heumensoord stonden in de rij, maar de vrijwilligers. Als buurtbewoners konden wij snel integreren op Heumensoord dankzij de pinpongtafel die ons hielp contact te maken zonder dat wij de taal hoefden te leren. Daar aan de pingpongtafel was het voor mij duidelijk: de beweging moet van twee kanten komen. Beide partijen moeten van hun plek komen en op elkaar inspelen, ieder vanaf een kant van de tafel maar wel op elkaar gericht.