We kijken terug op een jaar vol onrust en geweld. Toch ontwaart Johan Verschueren SJ ook hoopvolle tekenen. Een kerstboodschap van de provinciaal overste van de jezuïeten in Vlaanderen en Nederland.

Sinds mijn vormingstijd in Peru heb ik me niet meer zo sterk aangesproken gevoeld als vandaag, om me met alles wat ik heb vast te klampen aan het evangelie. Peru ging toen gebukt onder de gesel van de terreur. Net als nu leidde dat toen tot verwarring en onrust.

Nee, ik geef niet toe aan simplismen, ik weiger mee te doen aan doemdenken

De verwarring en de onrust die ons het voorbije jaar overviel door aanslagen, door vluchtelingenstromen, door de verruwing van de sociale media en door de demagogische verharding van vele politici wereldwijd, kunnen ons moeilijk optimistisch stemmen. Waar anders dan in het evangelie zouden we onze toevlucht moeten zoeken? “Naar wie zouden we anders gaan?”, riep Petrus toen Jezus de leerlingen voor de keuze plaatste (Joh. 6:68).

Brug

Als zelfs een Vlaams politicus aan de linkerzijde van het politieke spectrum op het moment van de Brusselse lock-down stelt dat “veiligheid de hoogste prioriteit” is, kunnen we er niet meer naast kijken: de vrede, de vrijheid en de menselijke waardigheid zijn bij ons bedreigd. Het is in dit soort van context dat ik me zeer bewust word van de geweldige schat die ik ooit mocht ontvangen: het geloof in Jezus Christus.

Geloven in Hem, is geloven dat er een brug bestaat tussen ons gebroken bestaan en de schielijk onbereikbare wereld van God. Het is een geloof dat haarscherp aanvoelt dat die brug niets van doen heeft met autoriteit, met zelfbehoud en nog minder met geweld, maar alles met liefde. Liefde die kwetsbaar mens wilde en nog steeds wil worden. Liefde waarin God zich aan ons toont. Liefde die niet te hoog gegrepen is, die we aankunnen en ons eigen kunnen maken.

Naïef

“Het is een naïef geloof”, zegt men me vaak. Maar hoe meer men me dit zegt, hoe sterker het me maakt. Omdat het alternatief in onze dagen finaal door de mand zakt. Het geloof in de kwetsbare mensgeworden liefde, uit God geboren, doet me zeggen: nee, ik geef niet toe aan simplismen, nee ik weiger mee te doen aan doemdenken en aan de demonisering van de islam; nee aan het mee willen bouwen van hekken op landsgrenzen.

Velen weerstaan de bekoring van de angst

Nee, ik geef niet toe aan angst of verwarring, want dat alles staat gelijk aan het loskomen van de Heer zelf. Liever blijf ik in deze werkelijkheid bij Hem met een warm hart. Veel liever naïef warm dan angstig, koud of hard: ja dus aan gastvrijheid, ja aan barmhartigheid, ja aan kwetsbaarheid.

Parijs

Zijn er dan hoopvolle tekenen? O, die zijn er veel. Velen weerstaan de bekoring van de angst; ze weigeren de weg van de verharding, de verkilling of de kramp. Ik werd heel stil en tegelijkertijd warm van binnen bij het lezen van een reactie op Facebook door Antoine Leiris, een man die zijn vrouw verloor bij de aanslag in de Bataclan, Parijs. Als deze man dit kan, moeten wij het ook kunnen:

Vrijdagavond 13 november hebben jullie het leven gestolen van een bijzonder persoon, de liefde van mijn leven, de moeder van mijn zoon, maar mijn haat krijgen jullie niet. Ik weet niet wie jullie zijn, en ik wil het ook niet weten; jullie zijn dode zielen. Indien deze God, voor wie jullie blindelings doden, ons schiep naar zijn beeld, is elke kogel in het lichaam van mijn vrouw, een gapende wonde in zijn hart. Daarom krijgen jullie mijn haat niet cadeau. Jullie hebben er anders wel om verzocht, maar haat beantwoorden met woede is een capitulatie ten aanzien van dezelfde onwetendheid die u maakte tot wie u bent. Jullie willen mij angstig en dat ik mijn medemens voortaan met wantrouwen bejegen, dat ik mijn veiligheid voor mijn vrijheid inruil. Dit spel verliest u. Ik ben nog steeds aan zet…

Vluchtelingen

Ook in Nijmegen, in de wijk Brakkenstein op wandelafstand van het vluchtelingenkamp in het Heumensoord, ontmoet je de hoop op straat. Met 2800 zitten ze daar samen in een bos. In groepjes wandelen ze naar de bushalte naast ons huis Favre om dan naar het centrum van de stad te gaan. Of ze hebben de fiets ontdekt. De lokale fietsenwinkel ziet zijn business boomen, en het plaatselijke grootwarenhuis zijn omzet. Ze zijn uiterst vriendelijk. Ze groeten me altijd op straat. Maar in menig droeve blik zie je ze letterlijk en figuurlijk van ver komen. Vooral de ogen van de volwassenen en de kleinste kinderen ogen somber. En ze lopen gebukt. Ze torsen veel leed.

Het haalt allicht de kranten of de tv nooit, maar hoop is er

Maar de ogen van de jongeren en jongvolwassenen staan daarentegen altijd open: ze stralen van vitaliteit en verlangen. Ze dromen van een nieuw leven met echte kansen. En ze lopen veerkrachtig, energiek. Meer en divers leven op straat, ik word er vrolijk van. Ook de lokale bevolking ziet het best zitten, dat zie je ze aan. En de Krijtberg in Amsterdam houdt inzamelacties en collectes om de Syrische christenen uit dit kamp een Kerst te kunnen aanbieden in de Syrisch-christelijke gemeenschap van Amsterdam. En in de kerk van Sacramentijnen vlak naast onze bouwwerf Aqua Viva kunnen vele vluchtelingen dagelijks op verhaal komen – zelfs in het Arabisch. En onze website Bidden Onderweg nodigt expliciet uit om God te ontmoeten in de ontmoeting met de vluchteling.

Hoop

Het haalt allicht de kranten of de tv nooit. Maar hoop is er. Met hopen. En nieuwe kansen voor velen. Mag ik u uitnodigen om tijdens deze Kerst de angst buiten te laten en de hoop binnen te laten als er aan uw deur wordt geklopt. Niet de harde taal van de demagoog gestoeld op angst en zelfbehoud zal u uitkomst en redding brengen, maar wel de Heer die schuilgaat in de kleine onmondige mens, in de vluchteling, in het kind.

Zalige Kerst en een hoopvol nieuw jaar!