Staan wij claxonnerend en tierend in de dagelijkse file? Nee, want wij zijn gedisciplineerd en dat is al eeuwen onze kracht. Maar hoe blazen wij stoom af?

Grote geesten durven te twijfelen aan de morele superioriteit van onze beschaving. Wel, die moeten dan maar eens op een piekuur op een brug over de Antwerpse ring gaan staan. Wat zie je daar? Drie rijstroken met wagens aan de ene zijde en drie rijstroken aan de ander zijde. Die staan allemaal stil en dat ook op hete dagen.

Dat zij nu en dan binnensmonds sakkeren, dat zal wel

Geen blijk van grote superioriteit zullen onze cultuurcritici zeggen, wat een absurde manier om onze schaarse tijd te besteden. Vele van die mensen in hun wagens wisten van tevoren dat zij in de fuik van de verkeersopstopping terecht zouden komen. Toch hebben zij het gewaagd. Ze hebben gegokt en verloren. Werden zij daartoe gedreven door grootse doeleinden? Of daartoe gedwongen door beroepsbezigheden? In geen van beide gevallen getuigen zij van de superioriteit van onze maatschappij. Zij verdienen medelijden, geen bewondering.

Maar luister. Die mensen in hun wagens, die toeteren niet. Zij verdragen hun lot in stilte. Dat zij nu en dan binnensmonds sakkeren, dat zal wel. Maar met stalen zelfbeheersing weigeren zij hun ongeduld naar buiten te laten horen. Het is waar: zo nu en dan zijn er afwijkende gevallen, wagens die via de pechstrook voorbij willen geraken. Parasieten zijn dat, maar ook uitzonderingen. Ze worden door de andere automobilisten streng veroordeeld.

Gedisciplineerd én voorkomend

Maar in de regel zijn de mensen aan het stuur voorbeelden van burgerlijke gehoorzaamheid. Dat zou ons moeten verwonderen, dat zouden we moeten bewonderen. Er zijn vele landen, die we hier niet durven noemen, waar automobilisten hun frustratie laten horen met veel lawaai en met rijgedrag dat schadelijk is voor hun eigen koetswerk en dat van anderen. Maar zo niet bij ons. Wij zijn gedisciplineerd op de autoweg en trouwens ook op vele andere plaatsen. Dat is volgens historici en sociologen onze kracht.

Hoe is dat culturele wonder te verklaren? Een al te snelle verklaring is dat wij rijk zijn, met nieuwe wagens rijden en bijgevolg de eerste deuk en de eerste kras vrezen. In Abidjan, Ivoorkust, rijden ze in oude wagens en daar is het wachten op de derde deuk. Of op de vierde, dat maakt niet meer uit. Of is het te danken aan onze vriendelijkheid voor onze collega-weggebruikers?

Dat mag wel eens gezegd wanneer cultuurcritici alweer hun kniesmolen aanzetten

Zijn wij niet verdraagzaam en zelfs voorkomend – meestal toch – voor onhandige chauffeurs die te laat optrekken wanneer het verkeerslicht op groen springt? Voor fietsers die geen weet hebben van verkeersregels? Voor shoppende voetgangers die van de ene kant van de straat naar de andere zwalpen, omdat ze daar een verleidelijk koopje hebben opgemerkt? Nee, we zijn gedisciplineerd én voorkomend. Dat mag wel eens gezegd wanneer cultuurcritici alweer hun kniesmolen aanzetten.

Calvinisten en katholieken

Dit is een wonder dat te verklaren moet zijn door de wortels van onze cultuur. Hebben de Nederlanders (correctie: de Hollanders) dat te danken aan hun calvinistische verleden? De Belgen aan hun katholieke verleden? Dat zou uitleggen waarom die laatsten iets minder gedisciplineerd voor de dag komen.

Natuurlijk zijn wij ook maar mensen. Er zijn grenzen aan onze discipline. Soms moeten wij stoom afblazen, uit de bol gaan, de remmen losgooien. Maar ook daarvoor heeft onze maatschappij duidelijk omschreven voorzieningen getroffen. Nee, nu even niets over drugs en psychiaters. Wel iets over festivals. Daarvoor maken wij grote grasvlakten vrij. Maar let wel, goed omheind en enkel toegankelijk met een duur ticket.

Morele superieur stoom afblazen

Op de festivalweide gebeuren vreemde dingen. Duizenden mensen zingen, dansen, gaan op in de roes van de muziek. Ze doen nog veel meer. Ze ontspannen zich van de spanningen in het verkeer, op het werk, in de school. Vandaar hun zonderlinge gedragingen op de weide van Werchter, op die van Tomorrowland. Zijn het dezelfde mensen die gisteren gedisciplineerd waren en nu wild en losbandig? Ja, onze maatschappij heeft twee gezichten. Je zou er een dubbel gevoel bij krijgen. Mogen wij haar superieur achten?