Paus Franciscus is helder: omhels hen die vluchten voor oorlog en honger. Maar gebeurt dat ook? “Europeanen lijken vergeten dat ze zelf ooit vluchtelingen waren”, zegt mensenrechtenactivist Cedric Prakash.

Ten overstaan van meer dan zestigduizend mensen sprak paus Franciscus op Driekoningen over de mensonterende situatie van 49 vluchtelingen aan boord van twee schepen op de Middellandse Zee. In een emotionele oproep vroeg hij de Europese leiders dringend om “concrete solidariteit” en om barmhartigheid te tonen. 

Gestrande vluchtelingen geweigerd

De ‘Sea-Watch 3’ had op 22 december buiten de Libische kust 32 vluchtelingen aan boord genomen. De ‘Sea-Eye’ van een andere Duitse hulporganisatie redde op 29 december nog eens 17 mensen. De meesten van hen waren tijdens de oproep van de paus dus al twee weken gestrand op zee. Zowel Italië als Malta weigerde namelijk de schepen toe te laten in de haven.

We zijn moreel verplicht hulp te bieden

In de zomer van 2018 gebeurde iets soortgelijks met 630 vluchtelingen uit Centraal Afrika en het Midden-Oosten. Die konden uiteindelijk aan land gaan in Spanje, na ruim een week op zee. “We zijn moreel verplicht hulp te bieden om een humanitaire ramp te voorkomen en deze mensen een veilige haven te bieden”, sprak de pas benoemde premier van Spanje toen hij bevel gaf het schip toe te laten tot de haven van Valencia.

Opnieuw in vrede leven

Paus Franciscus is een overtuigd pleitbezorger voor vluchtelingen en migranten; christenen  zouden zich over hen moeten ontfermen. Tijdens de Wereld Vredesdag in 2018 had zijn boodschap als thema: “Migranten en vluchtelingen: mannen en vrouwen op zoek naar vrede”. Hij nodigde “alle mensen en alle naties, waar ook ter wereld” uit om migranten en vluchtelingen te verwelkomen, te beschermen, toekomst te bieden en te integreren. “Laten wij, in een geest van barmhartigheid al diegenen omhelzen die vluchten voor oorlog en honger, die uit hun land zijn verdreven door discriminatie, vervolging, armoede en milieurampen. We weten dat het niet genoeg is ons hart te openen voor het lijden van anderen. Veel meer moet er gebeuren vooraleer onze broeders en zusters opnieuw in vrede kunnen leven in een veilig thuis.” 

In het verleden heeft de paus alle parochies in Europa al opgeroepen elk minstens één vluchtelingengezin op te nemen. 

Vijandigheid in de vluchtelingencrisis

Erg genoeg zien we op het ogenblik in Europa een groeiende vijandigheid tegenover vluchtelingen. Dat is het gevolg van de opkomst van uiterst rechtse groeperingen met hun xenofobie, exclusivisme en pseudo-nationalisme. Politici nemen de stelling in dat vluchtelingen een bedreiging vormen voor onze godsdienst, cultuur en leefwijze. 

Miljoenen Europeanen moesten in het verleden zelf vluchten

Dit schept onzekerheid en angst, vooral bij mensen van de oudere generaties. Toch tonen recente studies aan dat vluchtelingen en migranten een aanzienlijke, positieve bijdrage leveren aan de economie, het sociale leven en de diversiteit van het gastland. We hebben behoefte aan een vloedgolf van publiciteit die de leugens, de mythes en de geruchten over vluchtelingen, die zo’n invloed hebben op grote delen van de bevolking, weerspreekt of zelfs weerlegt. Een mentaliteitsverandering is hard nodig.

Als Europa nog christelijk is dan…

Het moderne Europa lijkt twee dingen vergeten, en dat is erg. Ten eerste: miljoenen Europeanen moesten in het verleden zelf vluchten en werden van haard en huis verdreven. Ten tweede: veel Europese staten waren koloniale machten die gewetenloos landen bezette die behoorden tot andere volken en culturen.

Als het christendom nog steeds de belangrijkste godsdienst is in Europa, dan zou men toch een maatschappij moeten zien die doordrenkt is van de evangelische waarden als openheid, gastvrijheid en naastenliefde. De vluchtelingencrisis is inderdaad een belangrijke uitdaging voor Europa. Het is noodzakelijk dat mensen eensgezind opkomen – in grootmoedigheid – om de vluchtelingen als onze “zusters en broeders” te ontvangen en eraan te werken dat we allemaal kunnen leven in een meer vreedzame wereld.

Foto: via hrw.org, kind aan boord van de Aquarius, oktober 2017.