De woke-beweging wil herinneringen uitwissen van mensen die ooit fout waren. Guido Dierickx komt daartegen in verzet. “Middelmatige mensen kunnen verheven werken scheppen.”

Een beroemde dirigent had met zijn beroemd orkest een concert willen geven in Israël. Maar de publieke opinie had hevig geprotesteerd. Wat was er mis met het geplande concert? De dirigent had muziek van Wagner geprogrammeerd. Wat is er mis met de muziek van Wagner? Niets met de muziek van Wagner maar wel met Wagner zelf. Hij was een Duitse nationalist geweest en een antisemiet en de favoriete componist van Adolf Hitler. Zo heb ik kennis gemaakt met wat nu de omvang heeft aangenomen van de woke-beweging. Wie woke wil zijn moet de herinnering uitwissen van mensen die ooit fout zijn geweest. Die mag geen kunstwerk uitvoeren, die mag zelfs geen kunstwerk beluisteren dat afkomstig is van een moreel verdachte auteur.

Woke bij de oude Egyptenaren

De neiging om de verdiensten van het menselijk denken en doen te beoordelen op basis van de deugden en ondeugden van de auteur is van alle tijden. Van een Egyptische farao werden de afbeeldingen weggehakt door zijn opvolger om diens foute theologische denkbeelden te doen vergeten. Mensen menen de werken van andere mensen te mogen censureren, of op de index te mogen plaatsen, zonder de mogelijkheid te laten om die werken te bekijken, enkel en alleen omdat hun auteurs niet deugen. 

Ze leidt tot een censuur die toelaat onze aandacht te beperken

Het is normaal zich de vraag te stellen waar al die tentoongestelde werken in onze musea vandaan komen. Hoe laten ze iets blijken van het geestesleven van de auteurs? Die vraag mag gesteld, want ze laat ons wellicht toe het kunstwerk beter te begrijpen. Maar dat is niet de grote bekommernis van de woke-beweging. Integendeel. Ze meent dat bepaalde kunstwerken het begrijpen niet waard zijn, omdat hun auteurs het begrijpen niet waard zijn. Ze leidt tot een censuur die toelaat onze aandacht te beperken.

Op voorhand racistisch

Berucht is het geval van de Amerikaanse academicus Charles Murray die ooit wilde nagaan of er een verschil in IQ bestond tussen bevolkingsgroepen. Een gevaarlijke onderneming, want hij had een verschil kunnen vinden tussen mensenrassen, bijvoorbeeld tussen blanken en zwarte Amerikanen. Beter geen verschillen zoeken. Dan hoeft men eventuele verschillen niet te verklaren. Dan hoeft men niet meer uit te maken of dit verschil toe te schrijven zou zijn aan genetische factoren of aan sociaal-economische achtergronden. En dan hoeft men zich al helemaal niet te beraden over maatregelen om dat eventuele verschil te verhelpen. Nee, om al die vragen uit de weg te gaan volstond het hem racistische vooringenomenheid te verwijten. Zijn toespraak op een universitaire campus werd afgezegd op vraag van een rumoerig stel studenten en dat hoewel hij over een heel ander onderwerp zou komen spreken.

Vanwaar de hedendaagse opkomst van de woke-beweging? Ik waag een hypothese. Nu de ene controverse de andere verdringt, menen de deelnemers aan die controverses weinig tijd te hebben om de argumenten van hun tegenstanders kritisch en geduldig te onderzoeken. Veel gemakkelijker is het de tegenstanders verdacht te maken, volgens het oude gezegde “van die boer geen eieren meer”.

Mijn grootste bezwaar tegen de woke-beweging

Het is waar dat wij soms niet anders kunnen dan een auteur te mijden vooraleer wij toekomen aan zijn werk. Soms moet je praktische vuistregels toepassen. Ooit heb ik een studente horen zeggen dat zij zich aan het verdiepen was in het werk van de Marquis de Sade. Ik had haar moeten zeggen dat er betere auteurs zijn om zich op toe te leggen, zeker op haar prille leeftijd. Ik had haar de lectuur van Leo Tolstoi moeten aanbevelen. Of desnoods van Tolkien. Je moet nu eenmaal een keuze maken en dat doe je op basis van de reputatie van de auteurs. 

Dan was hij een getuige geworden van de menselijke hunker naar transcendentie

Het grootste bezwaar tegen de denkwijze van de woke-beweging is echter dat zij niet wil inzien dat middelmatige mensen verheven werken kunnen scheppen. In de film (“Amadeus”) die Milos Forman gewijd heeft aan Mozart, stelt hij die niet voor als een hemelse serafijn. Integendeel. Niettemin bereikte diens muziek soms (nogal dikwijls zelfs) hemelse hoogtepunten. Dan was de componist uitgestegen boven zijn menselijke middelmatigheid. Dan was hij een getuige geworden van de menselijke hunker naar transcendentie. 

De woke-beweging herinnert ons, zonder het te bedoelen, aan een waarheid die ons al lang bekend zou moeten zijn. Mensen zijn in staat tot het ergste en even later tot het beste. Het komt erop aan de mensen te betrappen op het ogenblik dat zij hun toppunt bereiken. Dat zij daarvoor en daarna ook dieptepunten kennen, dat wisten wij al.