Waarom is de maagdelijkheid van Maria zo belangrijk? Vroege gebeden tot en geschriften over de Moeder Gods werpen een interessant licht op die vraag. Aflevering 5 van de zomerserie over Maria.

In de eerste eeuwen is de theologie bezig met de juiste formulering van Jezus’ persoon: Hij is én mens én God. Aldus het Concilie van Nicea in 325. Dat inzicht wordt gevoed door het feit dat Maria maagd was bij Jezus’ geboorte. Zo is Hij als mens geboren uit een vrouw, maar als God in haar door de inwerking van de Allerhoogste verwekt.

De gesloten tempeldeuren verwijzen naar Maria’s maagdelijkheid

Uit haar werd dus niet alleen de louter menselijke Jezus geboren, maar ook de goddelijke. Enerzijds kon Jezus zichzelf in de evangelies dus Mensenzoon noemen, maar anderzijds was het even terecht om zijn moeder God-barend te noemen: Moeder Gods. Aldus het Concilie van Efese in 431.

Begroetingswoord

De plechtige zitting van dat Concilie werd geopend met een gebed, geschreven en uitgesproken door de voorzitter, bisschop Cyrillus van Alexandrië. Hij herneemt het begroetingswoord van de engel uit het evangelie:

Wees gegroet Maria, Moeder van God, Maagd en Moeder, Draagster van Licht, Ongeschonden Vat. Wees gegroet Maria, Moeder en Dienares, Maagd omwille van Hem die uit uw maagdelijkheid is geboren; Moeder omwille van Hem die gij in uw armen hebt gedragen en met uw melk hebt gevoed; dienares omwille van Hem die de gedaante van een dienaar heeft aangenomen. Want binnengegaan is de koning in zijn stad, dat wil zeggen in uw schoot, en Hij is weer uitgegaan, zoals Hij wilde, en uw poort bleef gesloten…

Mozaïek

Het jaar daarop werd de bestaande Mariakerk in Rome vergroot tot de Santa Maria Maggiore. (‘Grotere Sint Maria’). Op de triomfboog boven het altaar werden mozaïekafbeeldingen aangebracht, waar enkele verhalen uit Jezus’ jeugd zijn weergegeven. Ze bestaan nog.

Kijken we naar de weergave van Maria Boodschap hierboven. Als de engel Maria komt berichten dat zij de Moeder van de Heer zal worden, troont zij in het goud gekleed op een vorstelijk kussen voor de tempel met gesloten deuren, verwijzing naar haar maagdelijke schoot. Zij wordt geflankeerd door engelen en is bezig het gouden voorhangsel voor de tempel te vervaardigen zoals het Proto-Evangelie dat vertelt. Een duif daalt op haar neer. Daartegenover Jozef met zijn staf, door een engel aangewezen. Zijn huis staat open.

Verpersoonlijking

Vanaf nu zullen theologie en liturgie teksten leveren die stilstaan bij het wonder dat via Maria Jezus, de Godmens, tot ons is gekomen. Het apocriefe Proto-Evangelie op naam van Jacobus, deed dat al in de tweede eeuw. Maria herinnert daar op allerlei manieren aan het ‘oude’ joodse verbond. Zij is daar als het ware de samenvatting, de verpersoonlijking van.

Bidders en zangers worden niet moe om de veelzijdigheid van haar mysterie te onderzoeken en te bezingen

In de theologie wordt dat uitgewerkt. Zoals het Oude Testament in het verborgene eigenlijk al Christus in zich draagt, zo deed Maria dat in haar persoon. Terugblikkend is zij de nieuwe Eva. De oude Eva was maagd toen zij door haar ongehoorzaamheid de zonde en de dood in de wereld bracht. Zo was Maria maagd, toen zij door haar gehoorzaamheid het nieuwe Leven ter wereld bracht. Zij is de ladder van Jacob, waarlangs de hemel naar de aarde kwam. Zij is het braambos dat brandde, maar niet verbrandde: juist zo bleef haar maagdelijkheid intact, toen Jezus werd geboren. Zij is de ark van het Verbond, waarin Gods woord werd bewaard. Zij is de troon waarop David heeft gezeteld. Enzovoorts.

Lofzang

De bidders en zangers worden niet moe om de veelzijdigheid van haar mysterie te onderzoeken en te bezingen. Letterlijk zelfs. Want begin zesde eeuw componeert Romanus Melodus de zogeheten ‘akathistos-hymne’ – ‘akathistos’ betekent letterlijk ‘zonder te gaan zitten’. Een loflied op Maria in 24 strofen, waarin zij in 12 keer 12 verzen wordt toegezongen. Een greep uit de 19e strofe:

Verheug u, zuil van zuiverheid;
verheug u, poort, die naar ’t heil geleidt
Verheug u, de vernieuwde schepping van de Geest vindt in u begin;
verheug u, goddelijke gaven stromen door u de wereld in.

Video: Oosters-orthodoxe uitvoering van de akathistos-hymne

Opvallend: die gebeden krijgen spontaan de vorm van een opsomming, litanie. In het westen is het bekendst geworden de zogeheten Litanie van Loreto:

Heilige Maria, bid voor ons; Heilige Moeder van God; Heilige Maagd der maagden; Moeder van Christus; Moeder van de goddelijke genade; Allerzuiverste moeder. (…) Heerlijk vat van godsvrucht; Mystieke roos; Toren van David; Ivoren toren; Gouden huis; Ark van het Verbond; Deur van de hemel; Morgenster…

Video: De Litanie van Loreto in het Latijn.

Dit is een aflevering over een serie over Maria. Lees hier de andere bijdragen.