Zomaar ernstig ziek worden, een dierbare die sterft, de dreiging van een pandemie… Soms verliezen we grip op de werkelijkheid. Wat geeft dan houvast, vraagt Ben Frie zich af. Je geloof?

Onze werkelijkheid is gelaagd. We bevinden ons telkens op een ander niveau. Je kunt het je horizontaal voorstellen en dan spreken we van verdieping (naar beneden) of verheffing (naar boven). Maar het kan ook driedimensionaal: er zijn verhalen en beelden van mensen die door muren verdwijnen, of door de achterwand van een kast en dan in een andere wereld terechtkomen. We weten dat er meer is dan ons dagelijkse bewustzijn met praktische handelingen en het lijkt gemakkelijk om daarbij te blijven. Er zouden dan geen problemen zijn, niets wat me noodzaakt tot nadenken of voelen.

Je op het terrein van de geest wagen

Sommigen houden het graag bij het eenvoudige. Zij leiden een routineus leven waarin de dagen nogal op elkaar lijken. Er heerst rust, de een of ander zal zeggen dat het een doodse stilte is. Anderen zoeken het juist bij het avontuurlijke, telkens andere: schansspringen, vuurwerk, bungeejumping. Je uitleven in feesten, middelen om je bewustzijn te ‘verruimen’, backpacking. Talkshows laten ons met verbazing gadeslaan wat mensen allemaal niet bedenken en doen. Zolang het concreet is, politiek, journalistiek of over feiten gaat, lijkt het aantoonbaar en hanteerbaar. Je kunt van mening verschillen en overgaan tot discussie, maar als we ons wagen op het terrein van de geest, verdwijnen we gemakkelijk achter een muur of een wand in de kast. Dan is niets meer wat het was.

Waar is de grondslag van mijn leven?

Gebeurtenissen kunnen ons de greep op de werkelijkheid ontnemen. Het plotselinge ongeval, een ernstig ziektebeeld of – misschien het ergste – de dood. Iemand kan me ontvallen, een relatie kan bloedeloos worden of mijn eigen kinderen kunnen van me vervreemd raken. Ik moet dan gaan zoeken naar wat me houvast geeft. Waar is de grondslag van mijn leven? Wat heb ik steeds nagestreefd, wat jaagde ik na en waarom toch? Niets is meer zeker, alles beweegt en glijdt weg. In doodsangst wil ik terug naar het gewone, het onbedreigde, de boodschappen of de verloren sleutels. Maar de rust is weg, geroofd door een dief in mijn peilloze onzekerheid.

Bedreigend is het wel

Iemand zegt misschien: mijn geloof is mijn redding. Maar dan stap je dus weer door die muur of die wand in de kast. En wat zou het ook? Wat ik daar, ‘aan gene zijde’, ontwaar kon wel eens meer werkelijkheidswaarde hebben dan sleutels of bungeejumping. Bedreigend is het wel: ik heb het niet meer zelf in de hand, ik loop als het ware rond en kan alleen bij me laten doordringen wat ik zie, ik ben ontvanger van de diepere lagen van mijn bestaan. Kan ik daarbij verwijlen? Los ik op in mijzelf als een geest, een plas water? Vervreemd ik nog verder, of wordt daar dan toch eindelijk mijn fundament zichtbaar, onder het mos en de spinnenwebben?

Ook daar worden veel verhalen over verteld, filmbeelden laten ze nog meer lijken op onze waarneembare werkelijkheid. Kijk maar, het is echt. Fantasy, heet dat filmgenre. Goede legers die het winnen van kwade, altijd hetzelfde en toch altijd weer enerverend. Helden die elke denkbare verwoesting trotseren. Doen wat wij willen: leugens ontmaskeren, gerechtigheid laten zegevieren. Groot zijn. Slangen doden, draken temmen.

Als je de weg kwijt bent

“Ik ben de weg, de waarheid en het leven.” Bovenmodaal, deze woorden die uit Jezus’ mond klinken, aldus een van die verhalen over ‘gene zijde’. Het zijn woorden die worden aangereikt als je de weg kwijt bent, de werkelijkheid hebt zien wegglijden en eigenlijk niets meer wilt met het leven. Is dat dan je redding, opnieuw in het geheimzinnige leven stappen en de realiteit ontvluchten? 

Waarheid is ambigue, ook die van Jezus.

Er is een risico, dat is zeker. Geloven kan – in het uiterste geval – waanzinnig maken. Wie zich daarop oriënteert, moet goed gezelschap hebben. Waarheid is ambigue, ook die van Jezus. Maar als ik het goed doe, vind ik het fundament, de stabiliteit en de zekerheid zonder welke ik niet verder kan. De ervaring zal blijven dat het voorlopig is, onaf, maar wel steeds helderder, waarachtiger en uitdagend om het leven te hernemen, wat ook de gebeurtenissen waren die mij onderuithaalden.

[Wil je artikelen als deze niet missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief]