Waarom vreugde, humor en een lach mede het hart vormen van het geestelijk leven. De bekende Amerikaanse jezuïet en theoloog James Martin schreef een boek met deze ondertitel. Daarboven staat de titel Between heaven and mirth (tussen hemel en vrolijkheid), een woordspeling op “between heaven and earth” (tussen hemel en aarde). Een inspirerend en vaak verrassend boek, een Nederlandse vertaling meer dan waard. Een bespreking.

Pater James Martin zelf zegt, dat je in zijn boek moppen vindt, maar dat het geen moppenboek is. Dat is een belangrijk onderscheid, want de humor in dit boek heeft een serieuze ondertoon: deze humor bevat een diepere zin en vaak ook een moraal. De auteur benadrukt het belang van humor, vreugde en blijdschap, wanneer we het leven echt willen waarderen, en tegelijkertijd ook God zelf die ons tot deze blijdschap roept. Met voorbeelden uit de Bijbel toont hij aan dat Jezus zelf humor gebruikte in zijn onderricht, ook al herkennen we dat niet direct door onze overbekendheid met de parabels en door het verschil in culturele context. Wij herkennen niet direct hoe sommige van zijn uitspraken bedoeld waren om een glimlach of zelfs een lach op te roepen, en tegelijkertijd een diepere zin door te geven.

Contradictie

Pater Martin wil verklaren waarom, in de loop van de geschiedenis, mensen heiligheid gelijk zijn gaan stellen aan plechtstatigheid en een gebrek aan humor, terwijl ze tegelijkertijd spreken over ‘vreugde’ en over ‘viering’. Het is bijna alsof ze de contradictie hiervan niet zien. Er is niets mis met lachen in de Kerk: we weten allemaal dat een goede grap vanaf de preekstoel de kern van de boodschap het best kan overbrengen. De auteur benadrukt met enige voorzichtigheid het belang van vreugde en gelach zelfs binnen de liturgie.

Hij beperkt zich niet tot de katholieke kerk, maar sluit ook voorbeelden in van humor uit andere religieuze tradities, de Dalai Lama, Maarten Luther en hij vergeet niet de eigen traditie van de jezuïeten.

Leidraad

Het boek is niet enkel een les in de spiritualiteit van de vreugde, de humor en de lach. Het bevat ook een waardevolle leidraad voor wiens leven niet gelukkig en vreugdevol is of voor wie leeft in een omgeving die verre van vreugdevol is.

Tegelijkertijd brengt de auteur de lezer tot dankbaarheid voor de momenten dat hij kan lachen, een verlichting in de meest donkere momenten van het leven, en een extra schittering in momenten van zonneschijn. Om James Martin te citeren: “Waarom zou de aardse vreugde, de humor en de lach niet een voorbereiding kunnen zijn op een leven van puur geluk? Waarom niet hier op aarde al een beetje hemel genieten?”

Ik kreeg dit boek op mijn verjaardag en niets past beter bij zo’n viering als iets dat zo positief, verheffend en humoristisch is! Natuurlijk belooft het boek ook serieus voedsel voor de ziel, maar de grote heilige Teresa van Avila riep al uit: “God beware ons voor serieuze heiligen”.

Dit is een verkorte versie van een recensie die verscheen op het webmagazine van de Engelse jezuïeten, Thinking Faith. Het volledige Engelstalige artikel is hier te vinden. Vertaling & bewerking: Jan Peters SJ.