Ignis is een webmagazine gebaseerd op de ignatiaanse spiritualiteit. Maar wat houdt dat precies in? Een serie over onze uitgangspunten. Vandaag over het verschil tussen ignatiaans en jezuïtisch. Er bestaat een subtiel verschil tussen beide begrippen, ofschoon ze vaak door elkaar gebruikt worden.

De ignatiaanse spiritualiteit is wezenlijk een lekenspiritualiteit. Ignatius heeft op zijn lange pelgrimstocht tussen Loyola in het Spaanse Baskenland tot in Parijs (1521-1535) een spiritualiteit ontwikkeld die hij neerschreef -vanuit zijn persoonlijke ervaring en inzichten-, niet in een geleerd boek, maar in een doe-boekje: de Geestelijke Oefeningen. Hij schreef ze om iedereen die open staat voor de werking van de Geest tot een geordend leven helpen te komen in navolging van Christus. De manier van bidden, de manier van geëngageerd christelijk leven, de manier van onderscheiden en keuzes maken (in het kleine en in het grote) -ook over de eigen levensstaat- kreeg later het label ‘ignatiaans’. Maar het bleef hier niet bij. Ignatius’ pelgrimstocht ging verder. Na Parijs kwam Venetië, en na Venetië kwam Rome.

Vriendengroep

In Parijs ontstond rond Ignatius een kleine vaste vriendengroep die de Geestelijke Oefeningen deden. Allen kozen ze een ongehuwde levensstaat. Ze wilden volledig vrij de arme en nederige Christus navolgen. Liefst zo letterlijk mogelijk. Daarom wilden ze ook naar het Heilig Land om er dat leven te leiden; daarom planden ze om na hun studies naar Venetië te gaan om er zich in te schepen naar het Heilig Land.  Er waren in Parijs en in Venetië ook al sympathisanten en vrienden die wel ignatiaans begonnen te leven na het doen van de Geestelijke Oefeningen maar zonder dezelfde levensstaat te kiezen. Sommigen onder hen kennen we bij naam.

In alles ademen de Constituties de ignatiaanse Geest van Onderscheiding en het permanente zoeken naar Gods meerdere eer en glorie

In Venetië -1537- wierp de oorlogssituatie op de Middellandse Zee roet in het eten. Plan A, -definitief naar het Heilig Land verhuizen- bleek onuitvoerbaar. Edoch, er was een plan B. Ignatius was er geen grote fan van, maar dankzij één van de vrienden, meer bepaald Pierre Favre, hadden ze toch voorzien in een plan B, mocht plan A falen. Plan B behelsde Rome. Waarom Rome? Als Jerusalem niet mogelijk zou zijn om Christus zo getrouw mogelijk na te volgen, dan maar naar Rome, om gezonden te worden door de Paus die Christus’ plaatsbekleder is in de wereld. Deze beslissing bracht een ketting van gebeurtenissen in beweging die niet gepland waren en die uiteindelijk leidden tot de stichting van de Jezuïetenorde. En de rest is geschiedenis.

Aangeboden aan de Paus

De beslissing door de Parijse vriendengroep om zich eventueel -plan B- aan te bieden om gezonden te worden, is het element bij uitstek geworden dat het onderscheid tussen ignatiaans en jezuïtisch karakteriseert. Immers in Rome transformeerde dit “aanbieden aan de Paus om gezonden te worden”, zich tot een zendingsgehoorzaamheid die het cement werd van een nieuwe religieuze orde. De werking van die orde werd later in de Constituties opgetekend door Ignatius. In alles ademen de Constituties de ignatiaanse Geest van Onderscheiding en het permanente zoeken naar Gods meerdere eer en glorie. Deze zendingsgehoorzaamheid werd bij uitstek hét kenmerk en het zingevende doel van een levenslang engagement met exclusief toebehoren aan een vriendengroep, onder de sturing van een overste. Alle manieren van doen die daarmee te maken hebben noemen we ‘jezuïtisch’. Het kleurt immers heel het leven van elke jezuïet, en die mate dat het een meerstemmige en heel specifieke uitvoering wordt op de diepe ignatiaanse grondmelodie in zijn leven. Ignatiaanse lekenmedewerkers hebben dezelfde grondmelodie, maar ze kiezen een andere polyfonische uitwerking, bv.: een grondmelodie met huwelijksgehoorzaamheid als één van de bovenstemmen; of de aandacht voor gezin en de kinderen als een andere bovenstem.

We spreken in de Europese ‘lage landen’ (Nederland en Vlaanderen) graag van de ignatiaanse familie

De manieren van werken die eerder gestoeld zijn op die Constituties noemen we dus jezuïtisch. Alles wat met de grondmelodie te maken heeft steunt direct op de Geestelijke Oefeningen, zoals onder meer de regels voor de Onderscheiding der Geesten, of de regels voor het maken van een keuze, het God zoeken in alle dingen, het bidden met de zintuigen of met de verbeelding, het Ad Maiorem Dei Gloriam, etc…; ze zijn oerdegelijk ignatiaans. Dit ignatiaanse element hebben jezuïeten en de medewerkers in de zending van de Sociëteit van Jezus gemeen. Daarom spreken we graag in Europese ‘lage landen’ (Nederland en Vlaanderen) van de ignatiaanse familie.

Dit artikel is onderdeel van een serie waarin we verkennen wat ignatiaanse spiritualiteit betekent.