‘Hoop bedriegt niet’ is de titel van de adventsretraite 2021. Auteur Jan Stuyt SJ laat deelnemers stilstaan bij drie verschillende momenten van Jezus’ komst. ‘Ieder mens moet zwanger worden van God en God baren, steeds opnieuw.’

De vijftiende digitale retraite die de jezuïeten tijdens de advent en de 40-dagentijd verspreiden, is geschreven door pater jezuïet Jan Stuyt Voor de lezer van Ignis is hij geen onbekende, in 2010 al schreef hij zijn eerste column voor ons. Jan werkte jaren voor de Jesuit Refugee Service (de vluchtelingendienst van de jezuïeten) en is momenteel directeur van het Platform voor ignatiaanse spiritualiteit in Amsterdam, waar hij ook verbonden is aan de binnenstadskerk de Krijtberg.

Tijdens advent bereiden we ons voor op de komst van Jezus. Hoe helpt deze retraite daarbij?

‘Iedereen is met het stalletje in Bethlehem in de weer, maar de lezingen in advent beginnen met het laatste oordeel. In de geloofsbelijdenis staat dat Hij zal wederkomen om te oordelen, de levenden en de doden. Omdat we doorgaans weinig daarmee doen, heb ik er in deze retraite ruimte voor gemaakt. De meesten zullen niet verwachten dat de Heer Jezus op de wolken komt, maar die verwachting van het Koninkrijk der hemelen, daar leef ik wel mee.’

Wat betekent dat concreet?

‘Dat Rijk is een stip aan de horizon. Neem zo’n klimaattop. Daar gebeurt een heleboel niet, maar wat er wel wordt afgesproken, zie ik in het licht van de komst van dat Koninkrijk. Net zoals wanneer wetenschappers mij zeggen dat het aantal gewapende conflicten afneemt en dat er minder kinderen aan malaria sterven. We zijn nog lang niet bij die stip, maar ik geloof – binnen de joods-christelijke traditie – in vooruitgang.’

Dat dat Rijk uiteindelijk ooit gevestigd zal zijn?

‘De Schrift zegt dat dat punt ooit bereikt zal zijn, maar is dat ‘bij wijze van spreken’? Ik verwacht niet dat het in mijn leven nog gebeurt. Maar het is geen passief wachten, dat wil ik benadrukken. Het is een hopen op, wat een hoop is die niet bedriegt. Tegelijk moet je met de genade meewerken.’

Schrijf je hier in voor de gratis adventsretraite van de jezuïeten.

In een van de gebedstips van de retraite zegt u dat je de Bijbelteksten niet met het hoofd maar met het hart moet lezen. Hoe doe je dat?

‘Het is als met de bloemen op mijn bureau. Ik kan daar als een bioloog naar kijken: is het eenzaadlobbig, is het blad permanent groen of tijdelijk groen en zijn de kroonbladeren kleiner en hoe staan ze gegroepeerd? Ik kan ook denken aan mijn lieve vriendin die ze voor mijn verjaardag gaf. Dan denk ik aan haar en aan onze geschiedenis van dertig jaar. Dat is toch wel anders dan wanneer ik met een analytisch oog kijk om te achterhalen hoeveel water de plant precies nodig heeft. Zo is het ook met een Bijbeltekst. Ik kan denken: wat zou er in het Grieks staan voor het woord ‘zalig’ in de zaligsprekingen? Maar ik kan ook lezen: ‘zalig zij die vervolgd worden’ en mij proberen te verplaatsen in hoe mijn christelijke kennissen in China of Birma zo’n vers lezen. Dan wordt dat ineens een andere tekst dan wanneer ik die met mijn Griekse woordenboek analyseer.’ 

Toen u de retraite schreef, hoe ging u te werk?

‘Ik wilde stilstaan bij de drie vormen van komen van de Heer: in het stalletje in Bethlehem, in de toekomst en in het heden. Of zoals Meister Eckhardt dat mooi zegt: “Ieder mens – man en vrouw – moet zwanger worden van God en God baren, steeds opnieuw”. Dat vind ik een sterk beeld. God wil komen, maar kan dat alleen waar Hij wordt toegelaten. Je kunt God, net als de liefde, ook afwijzen. Dan zul je zeker niet ‘zwanger’ worden. Ik hoop dat de vragen die ik bij de lezingen van de dag heb gemaakt en ook de rest van de retraite helpen om je gereed te maken voor de komst van de Heer.’

‘Daarnaast wilde ik stilstaan bij de drie gestalten van advent: Jesaja, Johannes de Doper en Maria. Het is bijzonder om een week te bidden rond de persoon van Johannes de Doper. Jezus volgen is al ingewikkeld, maar hij moest voor Hem uitgaan. Dat is nog ingewikkelder. Hoe kun je voorloper zijn van iets wat komen gaat en wat je nog niet kent? Dat is groots. Voor advent is dat een inspirerende man.’