In de adventstijd zien we er naar uit dat het licht het opnieuw gaat winnen van het donker. Wat dat betekent, wordt goed duidelijk in het verhaal van een door nucleaire straling geteisterde Russische stad.

Toen in 1986 de kernreactor van Tsjernobyl doorbrandde, dreef een donkere wolk van radioactiviteit eerst richting Finland, dreigde toen Zwitserland te bereiken, maar de wind draaide nog een keer, en toen dreef de wolk richting Moskou. Voor zij de Russische hoofdstad kon bereiken, regende de wolk uit, helaas boven de stad Novozybkov. De bewoners werden niet op de hoogte gebracht. Alle bossen om de stad, alle houten huizen werden dodelijk radioactief besmet, en tot op vandaag is kanker er de belangrijkste ziekte, en worden veel kinderen mismaakt of steriel geboren. Het enige wat er van hogerhand gedaan werd: voor de bewoners werden betonnen woonblokken gebouwd. Zij die niet de middelen hadden om te verhuizen, zijn gebleven. Hun woede is naar binnen geslagen. En wanneer een moeder bij de dokter klaagt dat haar kind vreemde symptomen vertoont, schrijft die als diagnose (van de moeder, niet van haar kind): “lijdt aan stralingsangst”.

Uitlaatklep

Een therapeutisch team uit het westen heeft geprobeerd met de bewoners tot een gesprek te komen, aanvankelijk tevergeefs: ze stootten op een muur van wrok en wanhoop. Maar het team beschikte over therapeutische methodes: meditatief dansen en tekenen. Hun dans ging over de olm, een boomsoort die ten gevolge van een virusziekte dreigt uit te sterven. Ze kregen de mensen zo ver dat ze bereid waren te dansen en hun herinneringen aan de nu ontoegankelijke bossen uit te tekenen. Nu pas kreeg de opgekropte woede een uitlaatklep: iedereen tekende bossen vol verbodsborden en barricades. En ook hun wanhoop werd langzaam bespreekbaar.

Met Kerstmis vieren we dat er iemand van buiten ons kwetsbaar stelsel licht kwam brengen

Feitelijk veranderde er niets aan hun situatie: ze kunnen nog steeds niet verhuizen, en de dreiging van allerlei ziekteklachten blijft, voor henzelf, en voor hun kinderen. Maar hun harten zijn langzaam opengegaan en lieten zich troosten, en nu pas konden ze met elkaar praten over hun woede en pijn; achter de zwarte wolk van Tsjernobyl ervoeren ze voor het eerst een beetje licht van menselijke verbondenheid. Het therapeutenteam ging terug naar het westen, maar liet hen niet in de steek: fondsen werden opgericht, geld ingezameld om geigertellers te kopen: zo kon voor het eerst onderzocht worden of er toch niet stukken onbesmette grond waren, waar men veilig groente kon verbouwen, en plekken waar kinderen veilig konden spelen.

Aandacht en begrip

Wat de wolk van Tsjernobyl teweeg gebracht heeft, is onherroepelijk. Maar pas toen mensen van buiten aandacht hadden voor de opgekropte woede en pijn van de slachtoffers, kwam er licht. In de adventstijd zien we er naar uit dat het licht het opnieuw gaat winnen van het donker. Met Kerstmis vieren we dat er iemand van buiten ons kwetsbaar stelsel licht kwam brengen: het licht dat alleen gewekt kan worden door mensen, die voor de pijn van hun medemens aandacht en begrip hebben.

Afbeelding boven dit artikel: monument in Tsjernobyl. Foto: Timm Suess via Flickr.com (creative commons)